خبر پارسی – در سال ۱۹۹۵ جهان یکصد سالگی تاریخ و تولد سینما را به جشن نشست و به احترام برادران لومی‌یر فرانسوی که سینما را اختراع کرده بودند تمام قد ایستاد. اگر چه بی‌تردید اختراع لومی‌یرها وام‌دار «کلمن سلرز» آمریکایی است که در سال ۱۸۶۱ وسیله‌ای برای نمایش پی در پی تصاویر اختراع کرد و نیز ادیسون و همکار بااستعدادش لوری دیکسن بود. ادیسون در سال ۱۸۸۸ دستگاه فوتوگراف را ساخت که می‌توانست صدا را روی استوانه‌های مومی ضبط و پخش کند. و در سال ۱۸۸۹ دیکسون «کینه توگراف» را ساخت که می‌توانست تصاویر را همزمان با نوار صدا به نمایش درآورد. در ۲۸ دسامبر ۱۸۹۵ لویی و آگوست لومایر، اولین فیلم تاریخ سینما را در گراند کافه پاریس برای کارگران به نمایش درآوردند و سینما اختراع شد.
کوروش کمالی سروستانی مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس ضمن بیان این مطلب گفت:
سینما هنر هفتم لقب گرفت و ترکیبی خلاق شد از ادبیات، معماری، هنرهای تجسمی، تئاتر و موسیقی. سینما هنر عصر مدرن بود. هنری متکی بر صنعت. سینما زاده همه هنرها بود و در برخی آثار برتر و مؤثرتر از آنان. امروز فیلم و سینما بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ جهانی است. سینما رسانه است، خرد است، هنر است، صنعت است، فرهنگ‌ساز است و اگرچه چون همه هنرها و اختراعات در صورت عدم استفاده درست مخرب.
وی در مورد شکل‌گیری سینما در ایران گفت:
سفر مظفرالدین شاه در سال ۱۹۰۰ میلادی به فرانسه، ایران را با سینماتوگراف آشنا کرد. فیلم‌های ثابت و مستند ساخته شد و تقریباً ۴۵ سال پس از اختراع سینما، ایرانیان به صورت ابتدایی نیز از این هنر بهره بردند. نخستین فیلم صامت بلند و داستانی ایران «آبی و رابی» بود که در سال ۱۳۰۸ شمسی (۱۹۲۹م.) توسط «اوانس اوگانیانس» ساخته شد و به سال ۱۳۱۱ شمسی (۱۹۳۲م.) در کمپانی «امپریال فیلم» بمبئی نخستین فیلم ناطق ایران به نام «دختر لر» توسط عبدالحسین سپنتا ساخته شد. اگر چه اولین محل نمایش فیلم توسط میرزا ابراهیم‌خان صحاف‌باشی در سال ۱۲۸۳ شمسی (۱۹۰۴م.) در خیابان چراغ گاز تهران تاسیس شد. اما اولین سینما به نام پالاس در سال ۱۳۰۹ ش. (۱۹۴۰م.) در تهران افتتاح گردید.
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس در مورد تاریخچه سینما در شیراز افزود:
در شیراز نیز به روایت مورخان تاریخ سینما از جمله مسعود مهرابی، شیراز از نخستین شهرهای ایران است که پس از تهران و در سال ۱۲۹۷ صاحب سینمایی به نام «تماشاخانه» در محله «گودعربان» میشود.
منصور صانع در کتاب «شیراز کودکی ما» از متن آگهی در روزنامه فارس در سال ۱۲۹۹ گزارش می‌کند که در آن خبر افتتاح عنقریب سینما «کافه جنوب» در خیابان جمشیدیان شیراز می‌دهد. که تبلیغات بعدی نشان می‌دهد که این سینما متعلق به تشکیلات پلیس جنوب ایران (SPR) است.
ابراهیم گلستان معتقد است که در سال ۱۳۰۷ سینمایی در خیابان داریوش شیراز توسط محمدخان هندی افتتاح شد. در سال ۱۳۰۸ سینما خورشید توسط خانی ربیع‌زاده تأسیس میشود که دارای دو سالن سرپوشیده و تابستانی بود. بعدها این سینما توسط احمد مشیری و علی شاپوری خریداری میشود و به سینما پارس تغییر نام پیدا می‌کند. در سال ۱۳۱۰ سینما دیده‌بان در خیابان انوری ساخته میشود که بعدها نامش به سینما مایاک و تاج تغییر می‌کند و در سال ۱۳۵۰ تعطیل و تخریب میشود. جنگ جهانی دوم و مشکلات اقتصادی و اجتماعی آن دوران، بیست سال این صنعت را در رکود می‌برد. و در سال ۱۳۳۰ سینما تئاتر رکس توسط علی محزون در خیابان داریوش ساخته میشود که بعدها به نام تخت جمشید به کار خود ادامه می‌دهد. و بالأخره در دهه ۶۰ تعطیل میشود. در سال ۱۳۳۱ در چهارراه مشیر یا کل مشیر سینما پارامونت ساخته میشود که به سینما دم کلی معروف میشود اگرچه با تغییر مالکان اسامی آن نیز به دنیا، شهرزاد و مهتاب تغییر می‌کند.
در سال‌های ۱۳۳۲ و ۱۳۳۳ سینماهای ایران و پاسارگاد توسط مشیری و شاپوری ساخته میشود. و سالن تابستانه سینما پارس با طراحی جدید به عنوان سینما پرسیا مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. در دیماه سال ۱۳۳۹ سینما سعدی به عنوان یکی از لوکس‌ترین سینماهای خاورمیانه در آن روزگار توسط علی‌اکبر یاسایی تاسیس میشود.
در دهه چهل جمشیدیان سینما پارامونت را در اول خیابان مشیرفاطمی، صلاح‌الدین امامی سینما پرسپولیس را در خیابان سعدی، و نیز سینما مترو در خیابان زند و سینما کاپری در لطفعلی‌خان زند افتتاح میشود. آخرین ومجهزترین سینمای شیراز به نام آریانا در سال ۱۳۴۸ توسط شاهرخ گلستان ساخته و افتتاح میشود. نکته قابل توجه اینکه در دهه چهل و پنجاه شهرستان‌های لار، جهرم، فسا، آباده، مرودشت و کازرون دارای سالن سینما بوده‌اند. و از آن تاریخ تاکنون نزدیک به نیم‌قرن است که در شیراز و فارس هیچ سینمایی ساخته نشده است و نه تنها ساخته نشده است که از ۱۳ سینمای سال ۱۳۵۷ در شیراز اکنون تنها پنج سینمای سعدی، ایران، فلسطین، شیراز، پیام که مالکیت همه آنان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به حوزه هنری رسید باقی مانده است. که البته هیچ‌کدام دارای استانداردهای لازم صوتی، تصویری، ساختمانی و خدماتی نیستند و هنوز حال و هوای دهه پنجاه را برای تماشاگران تداعی می‌کنند.
کمالی در پایان گفت:
اگرچه ساخت پردیس‌های سینمایی مدت‌ها است که در دستور کار متولیان فرهنگی شیراز و بخش خصوصی قرار گرفته است، اما تاکنون برخلاف شهرهای مشهد و تهران هیچ‌گونه اقدام عملی صورت نگرفته است.
با توجه به این وضعیت و نیز تصویب طرح «آرشیو ملی هنر ایران» از سوی جناب آقای دکتر صالحی امیری ریاست مرکز اسناد و کتابخانه ایران و نیز با انگیزه بالا بردن امکان مصرف کالاهای فرهنگی در شهر شیراز، مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس تصمیم گرفت که سالن اجتماعات ۲۴۰ نفری خود را با حمایت و موافقت معاونت سینمایی وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی و مؤسسه سینماشهر و همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس و بخش خصوصی به سالن سینما تبدیل کند و از این پس شهروندان، فرهنگوران، هنرمندان و علاقه‌مندان به هنر سینما می‌توانند از این فضای مصفا برای دیدن فیلم‌های فرهنگی و هنری در قالب نمایش فیلم‌های عمومی و هنری استفاده کنند.
کمالی افزود: برای مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس افتخاری است که «سینما فرهنگ» را در شیراز همزمان با ایام با سعادت دهه کرامت و ولادت باسعادت حضرت امام رضا (ع) و با فیلم ارزشمند و فاخر «محمد رسول‌الله (ص)» ساخته مجید مجیدی افتتاح می‌کند.
