مدیردانشنامه فارس با اشاره به سیرتاریخی ساخت آرامگاه حافظ:/حافظیه با ۸۰ هزارتومان ساخته شد
خبر پارسی – «حافظ و حافظیه» موضوع نوزدهمین نشست از مجموعه درس گفتارهایی درباره حافظ بود که به همت معاونت فرهنگی شهر کتاب تهران برگزار می شود.
در این درس گفتار، کوروش کمالی سروستانی، مدیر دانشنامه فارس با اشاره به شرایط سیاسی و اجتماعی قرن هشتم در شیراز به ارتباط حافظ با حاکمان وقت پرداخت. وی با مروری تاریخی به ساخت آرامگاه حافظ شیراز و به استناد گزارش مدیر وقت اداره فرهنگ فارس گفت: بنای آرامگاه حافظیه طی سه سال و با هزینه ۸۰ هزارتومان ساخته شد.
هیچ کدام از حاکمان شیراز فارسی نبودند
وی در ابتدا با اشاره به تاریخچه شهر شیراز گفت: شیراز از کهن ترین شهرهای ایران است که تاریخ نویسان مسلمان آغاز بنای این شهر را به محمد ابن یوسقف ثقفی، برادر سردار معروف عرب، حجاج ابن یوسف ثقفی نسبت می دهند. برخی هم بر اساس لوحه های گلی یافت شده در تخت جمشید که متکی بر تحقیقات پرفسور جرج.جی .کامرون آمریکایی است تاریخ آن را به دوره هخامنشی می رسانند.
وی تاکید کرد: هنوز نمی توان یافته های تاریخی را تایید کرد اما آنچه مسلم است اینکه کهن ترین بنای تاریخی شیراز، مسجد جامع عتیق است که در سال ۲۸۱ هجری قمری به فرمان عمرولیث صفاری بنا شده است.
کمالی سروستانی سپس با معرفی سلسله های حکومت گر فارس پس از صفاریان گفت: هیچ کدام از حاکمان این خطه، از سال ۷۴ که ساخت شیراز است تا قرن هشتم، فارسی نبوده اند.
زمانه سعدی و حاکم با تدبیر
مدیر دانشنامه فارس ادامه داد: برای درک وضعیت سیاسی و فرهنگی، اجتماعی و ادبی زمانه حافظ باید نگاهی به قرن هفتم یعنی قرن سعدی داشته باشیم. روزگار سعدی با حمله مغول و ظهور چنگیز آغاز می شود. در روزگاری که مغولان در خراسان و شمال ایران به قتل عام و ویرانی مشغول بودند، اتابک ابوبکربن سعد زنگی که نزدیک به ۳۴ سال بر شیراز حکومت می کرد توانست با حسن تدبیر شیراز را از گزند مغولان مصون نگه دارد. وی محیط امنی را در شیراز روزگار سعدی به وجود آورد و حاکم شیراز در آن روزگار نشان داد که تنها دلیری و گستاخی دلیل پیروزی ملت ها نیست و تدبیر و کشورداری لشکر شکست ناپذیر خود را دارد.
وی افزود: این تدبیر بود که شیراز را مامن بسیاری از بزرگان روزگار خود کرد و فرصتی برای هجرت بسیاری از بزرگان ادب و اندیشه و حکمت و فلسفه به این شهر شد. پس از مرگ اتابک عمر ابن سعد، شیراز دچار آشفتگی شد و این شهر در مدت چهارسال، چهار اتابک به خود دید و در نهایت سکه حکومت به نام آبش خاتون دختر سعد ابن ابوبکر خورد؛ حکومت مستقل او تنها یک سال دوام می آورد و با ازدواج او با فرزند هلاکو شیراز به دست مغولان می افتد. در نهایت با مرگ ایلخان ابوسعید بهادر، تسلط مغولان بر فارس پایان می یابد و فرصتی برای برآمدن خاندان ایجنو فراهم می شود.
حافظ چقدر بگوید: منم شیراز!
کمالی سروستانی اضافه کرد: از سال ۶۹۱ هجری قمری که سعدی در گذشت تا سال ۷۲۵ که تولد حافظ است روزگاری است که ما از آن کمتر مطلعیم؛ روزگار سعدی با چنگیز آغاز می شود که تیره ترین دوران است و روزگار حافظ با تیمور پایان می یابد. این دو قرن شیراز روز گار پر تلاطمی را گذراند؛ جنگ، خونریزی پیاپی، محاصره های طولانی و قحطی ، زلزله های ویرانگر و بیماری های مرگبار مردم شهر را نشانه گرفته بود.
مدیر دانشنامه فارس گفت: شاید برای یک شهر، شاعری مثل سعدی کافی بود تا برای همیشه آن را در ادب فارسی ایران و جهان نامبردار کند، اما تقدیر و روزگار و شرایط بر آن بود که شیرازه مکتب سعدی با حافظ بسته شود .تقدیر بود که حافظی بیاید و خود را حافظ شیراز بنامد؛ هر چند تذکره نویسان به دنبال نسب نامه ای در کناره های سی و سه پل اصفهان و خانواده های کازرونی بگردند اما شاعر چقدر بگوید:منم حافظ؛ منم شیراز!
وی ادامه داد: اگر دوران سعدی دوران اتابک بود و سعد ابن زنگی این افتخار را یافت که گلستان به نامش شود، دوران حافظ دوران اینجوهاست و چه افتخار بزرگی که شاه ابواسحق ممدوح حافظ شود و ماندگار در تاریخ شیراز. جمال الدین شاه شیخ ابواسحاق بن محمود اینجو، آخرین فرزند بازمانده از محمودشاه اینجو، فرمانروای فارس و کرانه های خلیج فارس و اصفهان می شود.
ابواسحاق حریم فرهنگوران را حفظ کرد
کمالی سروستانی شیراز دوران ابواسحاق را شیرازی «دلنشین»، «پر کرشمه» و «پرناز» خواند و گفت: شیراز این دوران پر از تعصب و تساهل است. شهری که زاهدان، عالمان، بزرگان و البته کلوها یا همان کلانتران ،عاشقان و مطربان وخراباتیان در یک همزیستی پایدار، شیراز را شهری ماندگار می کنند. در این دوران عبید از شمال، خواجو از کرمان می آیند و حداقل می دانیم که این دو در کنار حافظ در محفل ادبی شاه ابواسحاق و شاه شجاع ماندگار بودند. به این ها سلمان ساوجی را اضافه کنید که هوای خطه شیراز می کند و همام و دیگران . آن وقت می بینید که تدبیر یک پادشاه که البته از عیب هم بری نبوده و در ۴۰ سالگی توبه می کند و ظلم او هم در تاریخ گزارش شده، کارساز است. او حریم فرهنگوران را نگه می دارد و با تدبیر امنیت شهر را حفظ می کند.
مدیر دانشنامه فارس در ادامه افزود: دولت اسحاق دولت مستعجل بود و پس از او امیر مبارزالدین حاکم شیراز می شود؛ او تعصبی کور داشت و قشری نگر بود و در امور فردی و روابط اجتماعی دخالت می کرد. او خود را فقیه و قاضی و معیار شریعت می دانست. در این روزگار دیگر حافظ جایی نداشت. مبارزالدین این بار نه از برون که از درون سرنگون شد؛ قشری گری او با خاندان سلطنت موجب شد تا شاه شجاع فرزند امیر مبارزالدین حکومت را به دست گیرد و او را به زندان افکند. دوران اول شاه شجاع یادآور دوران ابو اسحاق است. او با شاعران همنشین است و به مردمان احترام می کند و کوشش دارد که فضا را آرام کند. پنج سال که می گذرد درگیری آغاز می شود. پس از دوره سه ساله ، شاه شجاع دوباره به حکومت بر می گردد. شاهی که شاعر است و شاعران را دوست دارد به یک باره و تحت تاثیر کمال الدین دیگر حافظ را بر نمی تابد. حافظ هم دیگر فراتر رفته، نقادی می کند و به شاه پاسخ می دهد. محضر شاه حاضر نمی شود و در دوره دوم اوست که حافظ می سراید:« سخندانی نمی وزرند در شیراز». فاصله مرگ شاه شجاع تا وفات حافظ دوران شاه زین العابدین؛ شاه منصور و شاه یحیی است.
حافظ روح قرآن را یافت
وی خاطر نشان کرد: حافظ، حافظ قرآن بود، نامش را از همین گرفته و ذهنش پر از قرآن و آثارش مملو از تاثیر قرآن بود اما حافظ قرآن بودن، حافظ را نساخت. شاید اگر حافظ اندیشمند و بی پروا و آزاد اندیش نبود قرآن خوان دربار یا نگارنده قرآنی تازه می شد. او ما فراتر رفت و روح قرآن را یافت. چهارده روایت را نه برای زینت که برای ادراک بررسی کرده بود.
کمالی سروستانی درخصوص درگذشت حافظ گفت: حافظ از مرگ با عنوان روز واقعه و به عنوان نماد مرگ از تربت یاد می کند.
مرگ حافظ برای ادب جهان، ایران و شیراز اتفاق بزرگی است. حافظ در مورد شیوه مرگ، آینده پس از مرگ و حتا شیوه دفن خودش سخن گفته است. او مرگ را هم به جشن می نشیند؛مرگ برای او روشن است و شیوه مرگ او با آداب مردگان آن زمان و برخی قشری گری ها رابطه ای ندارد. سرانجام هم او را در کوهپایه های کوه رحمت و مابین جعفرآباد و مصلای شیراز در یکی از با صفاترین محله های شیراز که خود از آن یاد کرده بود دفن می کنند.
سنگ قبر حافظ مربوط به دوران زندیه است
مدیر دانشنامه فارس در ادامه با مروری تاریخی بر آرامگاه حافظ گفت: ۶۵ سال بعد از وفات و برای اولین بار شمس الدین محمد معمایی وزیر میرزا ابوالقاسم بابر گورکانی، عمارتی گنبدی شکل بر فراز مقبره حافظ بنا کرد.این بنا یک بار در اویل قرن یازدهم هجری و در زمان حکومت شاه عباس و دیگر بار ۳۵۰ سال بعد پس از وفات حافظ به دستور نادر شاه مرمت شد.کریمخان هم بر مقبره حافظ بارگاهی به سبک بناهای خود ساخت و بر تربت او هم سنگی مرمرین گذاشت که تا امروز هم باقی است.اشعار روی این سنگ به خط حاجی آقاسی بیگ افشار آذربایجانی است.
وی ادامه داد: مرمت بنا توسط طهماسب میرزا مویدالدوله و ساخت معجری چوبی توسط معتمد الدوله فرهادمیرزا، حکمرانان فارس از دیگر اتفاقاتی است که در ادامه برای بنای آرامگاه می افتد. در سال ۱۳۱۷ هجری زردشتی یزدی بارگاه را مرمت می کند هر چند این مرمت ویران می شود. شعاع السطنه هم معجری آهنین بر فراز آرامگاه حافظ ساخته و کتیبه ای بر آن قرار داد. در سال ۱۳۱۰ دبیر اعظم بهرامی، استاندار فارس بر دیوار جنوبی حافظیه سردربزرگی نصب می کند.
حافظ به راحتی در دسترس نیست
کمالی سروستانی درخصوص ساخت بنای فعلی آرامگاه توضیح داد: در سال ۱۳۱۴ سرهنگ علی ریاضی، با همیاری علی اصغر حکمت و نظارت علی سامی، با طراحی آندره گدار فرانسوی و با الهام گیری از عناصر معماری عهد کریم خان زند، به بازسازی بنای حافظیه اقدام کرد. بنا به گزارش ریاضی ساخت این بنا که تا سال ۱۳۱۶ به طول انجامید ۸۰ هزارتومان هزینه در برداشته است. ۱۰ هزارتومان هم از سوی شهرداری برای درختکاری و گلکاری های دور آرمگاه هزینه می شود.
مدیر دانشنامه فارس با بی نظیر خواندن آرامگاه حافظیه، به همخوانی معاری با محتوای شعر و شاعر اشاره کرد: ورودی حافظیه این محوطه را از خیابان اصلی جدا می کند و از همان اول مقبره برای بازدیدکننده در دسترس نیست. تازه با بالارفتن از پله های تالار بیست ستونه ، حافظ کم کم آشکار می شود. پس از این سعی دوباره باید از پله ها پایین آمد و خضوعی کرد. برای رسیدن به سنگ قبر هم باید دوباره پنج پله را پیمود. ستون های دور سنگ اشاره به قرن هشتم یا دروازه های بهشت دارد. گنبد مسی روی بارگاه هم به شکل کلاه دراویش است.
وی در پایان طرح جامع توسعه آرامگاه حافظ را تشریح کرد.
فرزاد خان توکه داعیه داری خبرنگاری پاک دست و اصلاح طلبی چرا از ماجرای برجهای فاجعه چیزی نمی گی؟!
هر وقت جرات کردی هویتت را فاش کنی حرف می زنیم!
منتشر نکردن کامنتها به شدت شجاعانه است فرزاد خان
هر وقت جرات انتشار کامنتها رو از حضرتعالی دیدیم
توفیق زیارت بنده هم نصیبتون میشه
مصاحبه خوبی بود اما کاملا حقایق رو مطرح نکردید.
شواهد و مدارک زیادی وجود داره مبنی بر این که مقبره حافظ درست بالای قبر این شاعر بزرگ قرار نگرفته و این مقبره بنا به مختصات هنری وجغرافیایی حافظیه در مرکز حیاط قراردارد.