خبرپارسی – همزمان با اول اردیبهشت‌ماه، یادروز سعدی، کتاب نفیس کلیات سعدی منتشر شد.
کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز سعدی‌شناسی، در مراسم جشن انتشار این کتاب گفت: شیراز زادگاه اندیشه‌های شاعرانه و خلوتگاه هنرمندان عارف و عابدی است که در طول تاریخ تحولات هنرهای ایرانی، همه‌گاه، خلاقیت هنری‌شان، شور و شیدایی آفریده است.
هنرمندان شیرازی با ذهنی آفرینشگر و سرشار از شعر و عرفان، بر آن بوده‌اند که در پیوند میان شعر و نثر فارسی با خوشنویسی و تذهیب و نگارگری و تجلید، طرحی نو در اندازند و آثار «مکتب ادبی شیراز» را با زیبایی‌های چشم‌نواز «مکتب هنری شیراز» بیارایند.
از قرن هشتم تا چهاردهم هجری قمری، شهر شیراز یکی از مراکز اصلی تدوین کتاب‌های دست نگاشت به‌شمار آمده است. برخی از آثاری که در شیراز کتابت شده و نگارگران و مُذّهبان، زیبایی آن را صدچندان افزوده‌اند، از جهت کیفیت و سبک و سیاق، با نمونه‌های برجسته متعلق به تبریز و هرات، پهلو می‌زند. اگرچه؛ ویژگی‌های کتاب‌آرایی مکتب شیراز در این آثار نیز نمایان و درخشان است.
شیراز در قرون متمادی، به‌واسطه حضور خاندان‌هایی فرهنگور و هنرمند که حافظ این هنر دیرین در میان چندین نسل خود بوده‌اند، نام‌آور و شهیر بوده است؛ چونان خانوادۀ میرزایوسف مُذّهب باشی که با همیاری فرزندان خود، میرزامحمود و میرزا اسدالله (مُذّهب)، میرزاعلی‌نقی و میرزا فضل‌الله (خوشنویس) و میرزا محمدحسین و میرزا محمدرضا (مجلدگر)، کارگاه هنر کتاب‌آرایی خود را با آفرینش آثار ارزشمند در دوران قاجاریه ماندگار ساخته‌اند. کلیات سعدی، که هم اینک بر اساس نسخه کتابخانه ملک (۳۹۱عزت ملک) به زیور طبع آراسته شده، یکی از آثار درخشان و ماندگار این خاندان است که پس از درگذشت میرزایوسف مُذّهب باشی به سرپرستی فرزند ارشدش، میرزامحمود مُذّهب باشی، سامان یافته است.
مدیر دانشنامه فارس افزود: در فرازی از انجامه این نسخه پربها، که درونمایه آن آفریده ماندگار سعدی شیرازی است، خاطرنشان شده که: «میرزاحبیب‌الله خان سالارالسلطان (پسر محمدخان قوام‌الملک ۱۲۸۶ ـ ۱۳۳۴ قمری) بیگلربیگی مملکت فارس… که تشویق اهل کمال را طالب است و به تکلم ایشان راغب، به این بندۀ قلیل‌البضاعه، علی‌نقی الشریف‌الشیرازی، ابن میرزایوسف، فرمان داد تا بنیاد استنساخ این نامه نامی و نسخه گرامی بنمایم» و بدین قرار، به سال ۱۳۲۴ هجری قمری، میرزامحمود مُذّهب باشی به تذهیب و تزیین و تکمیل این اثر پرداخت.
وی در مورد آفرینندگان این شاهکار نفیس در دوره قاجاریه گفت: کاتب این اثر، میرزاعلی‌نقی شیرازی معروف به کاتب همایون است که به اشارت فرصت‌الدوله شیرازی «در خط نستعلیق، وحید زمان و فرید اوان بود. شیوه شیرینی اختیار کرده و آن را به پایه اعلی و درجه قصوی رسانده بود». کوتاه کردن محور عمودی خط، فاصله‌گذاری سنجیده و دقیق بین حروف و کلمات، کاربرد هوشمندانه حسن تشکیل و حسن وضع در سطرنویسی و صفحه‌آرایی، از شیوه‌های خاص او بود که موجب شد کتابت‌های او دارای ریتمی یکدست و چشم‌نواز گردد.
تذهیب و تزیین کتاب نیز برآمده از خامه هنرمندانه میرزامحمود مُذّهب باشی، برادر مهتر اوست که با دقت در انتخاب اندازه کتاب، محاسبه زیباشناسانۀ اندازه حاشیه کتاب برای جدول‌کشی، تذهیب و کمنداندازی، استفاده از رنگ‌های درخشان و شاد، اجرای قلم‌گیری ظریف و دقیق و یکدستی و هماهنگی سطح اثر، به لحاظ پراکندگی و جانمایی تزیینات، حض بصری و شوری دلنشین به بیننده بخشیده است.
آرایه‌های کتاب، گاه هم قدر و قدرت کلمات سعدی است و نشان‌دهندۀ کوششی از سر عشق برای ارج‌گذاری به‌سخنان عاشقانه و حکیمانه سعدی شیرازی.
وی در پایان افزود: انتشار این کلیات که از نظر چاپ جزء نفایس صنعت چاپ ایران است، مدیون هنرمندی استاد مجید فدائیان و همکارانشان؛ مانی نورائی و بهرنگ موحد است. متن انجامه کتاب توسط استاد عباس اخوین، خوشنویسی شده است. شهاب متین رضا، جلد سازی و صحافی این کلیات را به‌زیبایی انجام داده و در چاپخانه آستان قدس رضوی به‌چاپ رسیده است.
مجید فدائیان، مدیر هنری چاپ کلیات سعدی نیز گفت: واقعیت این است که در سال‌های اخیر کتاب‌های نفیس از شاهکارهای ادبی که مورد اقبال قرار بگیرد، کمتر چاپ و منتشر شده است . در انتشار این اثر، کوشیدیم که کمال اصالت و زیبایی را مدنظر قرار داده، با توجه به امکانات چاپ، اثری ماندگار ارایه کنیم. خوشبختانه با تلاش و دقت و تخصص مانی نورائی در تفکیک رنگ و نظارت چاپ و نیز صحافی هنری شهاب متین رضا، می‌توانم ادعا کنم که در صنعت چاپ ایران، تاکنون، جلدهایی به این زیبایی و اصالت ساخته نشده است. در زمان عکاسی این اثر از همراهی و همکاری کارکنان موزه ملک بهره‌مند بودیم و در چاپخانه آستان قدس نیز مدیران و کارکنان، با این پروژه همکاری کامل داشتند.
نورایی نیز افزود: مکتب شیراز از گستره رنگ زیاد برخوردار است و برای چاپ این کتاب، از جدیدترین تکنولوژی جهان به‌نام «دامنه رنگ بسیط» استفاده کردیم و برای اولین‌بار است که این تکنولوژی در ایران به کار رفته است.
شهاب متین رضا نیز جلدسازی و صحافی این کتاب را در نوع خود منحصر به فرد دانست و آن را از افتخارات خود دانست.
گفتنی است که موسسه فرهنگی دانشنامه فارس با همکاری مرکز سعدی‌شناسی و موسسه موزه ملی و کتابخانه ملک، این اثر را در اول اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰ همزمان با یادروز سعدی منتشر کرده است.
