نگاهی به سیاست های حمایتی از زنان فارس / «خورشید خانه و جامعه باش»
خبر پارسی: سعید نظری: واگذاری اداره کل امور بانوان استانداری فارس به «سیده معصومه دستغیب» از احتمال آغاز روند تغییر سیاست‌های حاکم ۸ سال گذشته بر حوزه بانوان در فارس خبر می‌دهد.
استان فارس که از ظرفیت ویژه‌ای در حوزه بانوان برخوردار است و بانوان این استان به واسطه سطح تحصیلات بالا و جایگاه تاریخی و سنتی که در اجتماع دارند، همیشه از موثرترین اقشار جامعه به شمار می‌رفته‌اند و نقش تعیین کننده‌ای در حوزه سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و حتی اقتصادی استان دارند.
روند رو به رشد حضور زنان نخبه در بین اقشار مختلف از جمله پزشکان، معلمان، اساتید دانشگاه، هنرمندان و کارمندان و کارآفرینان و ورزشکاران و.. و نیز نقش چشمگیرشان در تولید ناخالص داخلی از زنان نقشی برابر مردان در معادلات مختلف استان فارس برجای گذاشته است.
اگر چه نقش زنان فارس در عرصه مدیریت با وجود افرادی چون «آبش خاتون» ریشه تاریخی دارد، از دوران اصلاحات تاکنون با انتصاب خانم دکتر «مرضیه فرشاد» به سمت مدیرکل بهزیستی فارس و خانم «رحمت روحانی» به سمت نخستین بخشدار زن در سروستان عملا پای زنان به حوزه مدیریت استان فارس باز شد و هم اکنون نیز حضور خانم «سکینه سیاحی» در سمت مدیرکل گمرکات استان فارس و به عنوان یکی از ارکان توسعه اقتصادی استان نوید بخش استمرار این حضور است.
اگر چه نمی‌توان به طور قاطع اعلام کرد که حوزه بانوان در استان فارس پس از انقلاب اسلامی از برنامه راهبردی مشخصی تبعیت می‌کرده است اما نخستین بار «جمیله کریمی» از جایگاه مشاور استاندار فارس امور بانوان در زمان اصلاحات با انجام اقدماتی چون طرح توانمندسازی بانوان به خصوص بانوان روستایی و دختران جوان، معرفی زنان کارآفرین برتر، همایش تجلیل از زنان موفق فارس،طرح بررسی مشکلات بهداشتی زنان عشایر،نشست با زنان هنرمند و بررسی مشکلات آنان، طرح شناسایی زنان شاعره فارس و تجلیل از آنان،طرح همایش زنان فرهیخته فارس و … همه نظرات را به سمت امور بانوان سوق داد و به ارتقا جایگاه مشاور استاندار در امور بانوان به مدیرکل امور بانوان استان کمک‌های شایان توجهی کرد.
کریمی پای دانشگاهیان را به حوزه زنان باز کرد و به رغم اعتبارات محدود، تحقیقات گسترده‌ای را در حوزه آسیب‌شناسی زنان با همکاری اساتیدی چون دکتر محمدتقی ایمان، انسیه شیرازی، حلیمه عنایت و جهاددانشگاهی آغاز کرد و با شناخت چالش‌های موجود موفق به اجرای ده‌ها طرح در حوزه‌های مختلف با رویکرد دینی و اجتماعی و مبتنی بر مسائل جامعه شناختی و روانشناسی، شد.
کریمی با ارتباط گیری موفق با رسانه‌ها برای ارتقا زیرساخت‌های مورد نیاز توانمندسازی بانوان تلاش‌های گسترده‌ای انجام داد و فرمانداران را ملزم کرد که ضمن تعیین مشاور در حوزه بانوان عملا بخشی از امکانات فرمانداری‌های استان را در حوزه زنان به کار گیرند. این موضوع به تبع در ادارات کل نیز دنبال شد و با پا در میانی کریمی حتی تعدادی از مدیران کل، معاونان خود را از بین زنان منصوب کردند.
کریمی هر چند تلاش‌های گسترده‌ای را برای ارتقا جایگاه اداری امور بانوان حتی در کل کشور انجام داد و از عوامل موثر ارتقا مرکز مشارکت زنان ریاست جمهوری به معاونت امور زنان ریاست جمهوری در دوره اصلاحات بود اما عمر دولت خاتمی کفاف نداد که بتواند در حوزه برنامه ریزی و تامین منابع مالی هم از خود فعالیت جدی‌تری نشان دهد.
با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد در استان فارس نیز دکتر «مریم اردبیلی» عروس آیت‌الله حائری شیرازی در تغییرات مدیریتی جایگزین جمیله کریمی شد و همزمان طرح ارتقا مشاور استاندار به مدیرکل امور بانوان استانداری نیز در استانداری‌ها ابلاغ و اجرا شد.
ایجاد اداره کل امور بانوان استانداری فارس دو مزیت اساسی به همراه داشت؛ نخست اینکه از این پس سهم بانوان در بودجه استان و البته اعتبارات ملی دیده می‌شد، دوم اینکه برنامه‌ریزی‌های انجام شده ضمانت اجرایی و عملیاتی به خود می‌گرفت.
مریم اردبیلی از این حیث کاملا به موضوع اشراف داشت و می‌دانست که در این زمینه می‌توان منشا اثر باشد. از طرفی آیت‌الله حائری شیرازی پدر همسرش نسبت به دیگر روحانیون از نگرش روشن‌تر و منطبق‌تری با واقعیات حوزه زنان برخوردار بود و می‌توانست به لحاظ فقهی و شرعی زمینه ارتقا کیفی حوزه زنان را در فارس فراهم کند.
طرح «خورشید خانه‌ات باش» شاید بتوان گفت نخستین طرح منسجم به لحاظ شکلی در حوزه زنان در سالیان پس از انقلاب بود که توسط دفتر کل امور بانوان استان و به ابتکار مریم اردبیلی تدوین و اجرا شد.
طرح اگرچه اشکالات جدی به همراه داشت و به خصوص در حوزه نگارش و مفاهیم‌پردازی از ضعف‌های جدی برخوردار بود، اما به لحاظ شکلی و اینکه نخستین بار موضوع زنان در قالب یه برنامه راهبردی ۴ ساله دیده می‌شد، قابل توجه و تامل بود.
خورشید خانه‌ات باش بر خلاف تصوری که از مریم اردبیلی به عنوان یک زن با تحصیلات آکادمیک وجود داشت، نگرشی کاملا سنتی به زنان را القا می‌کرد و همچنانی که از اسمش پیداست، زنان را فقط در خانه تعریف می‌کرد و حتی نیم نگاهی به نقش زنان در مسائل اجتماعی نداشت.
فقدان حضور کارشناسان خبره دانشگاهی که در دانشگاه‌های شیراز کم نیستند و بی‌توجهی به نظرات فقهی آیت‌الله حائری شیرازی در حوزه زنان بیش از هر چیز بر ضعف‌های این طرح سایه انداخت.
مریم اردبیلی که همچون کریمی ارتباط گسترده‌ای با رسانه‌ها گرفته بود، در این طرح زنان را فقط خورشید خانه‌هایشان دید که البته فروغی جز آشپزی و شست‌وشو نداشتند در حالیکه زنان در انقلاب اسلامی و جنگ و جریانات پس از آن نقشی اساسی و غیر قابل انکار داشتند و در آموزه‌های اسلامی علمایی همچون پدر همسرش، امکان اینکه زنان خورشید خانه و جامعه باشند، وجود داشت.
خورشید خانه‌ات باش، در دوران استانداری رضازاده توانست اعتبارات گسترده‌ای را جذب کند و به مدد تشکیلات ایجاد شده اداره کل بانوان در بین زنان کارمند در شهرهای استان فارس به اجرا درآید.
در دولت دهم پس از فراز و فرودهای انتخابات سال ۸۸ ، مریم اردبیلی با بهانه‌هایی چون انتصاب به آیت‌الله حائری شیرازی و مبارزه با قوم و خویش سالاری توسط «روح الله احمدزاده کرمانی» استاندار جوان فارس برکنار و «ناهید شمس» جانشین وی شد.
شمس بانویی که سابقه حضور در صحنه‌های دفاع مقدس و خط اول جبهه هم داشت، پیش از این قرار بود به پیشنهاد حسین قاسمی فرماندار وقت شیراز و احمدزاده کرمانی استاندار فارس و با حکم مصطفی نجار وزیر وقت کشور به عنوان نخستین فرماندار زن جمهوری اسلامی در سروستان مشغول به فعالیت شود اما مخالفت برخی از علما و مراجع تقلید مانع از این انتصاب شد.
شمس پس از این موضوع، مدیرکل امور بانوان شد و به رغم تنش‌های سیاسی در دولت دهم در فارس تا پایان این دولت را همراهی کرد.
وی که از مجموعه آموزش و پرورش به استانداری فارس راه یافته بود، در ۴ سال حضورش هیچ طرح مشخصی جز برگزاری چند کارگاه آموزشی در ادامه طرح خورشید خانه ات باش، اجرا نکرد.
سایه سنگین طرح خورشید خانه و ترس از مخالفت برخی مراجع مذهبی با هر برنامه‌ای برای زنان، از ناهید شمس مدیری کاملا محافظه کار ساخت تا در این ۴ سال جز آرامش ناشی از فقدان برنامه در ساختار حوزه زنان مشاهده نشود.
بر خلاف احمدی‌نژاد که روحیه جنگنده‌ای در حوزه زنان داشت و مرضیه وحید دستجردی را در میان خیل مخالفت علما به وزارت بهداشت منصوب کرد و کشاورزی را برای وزارت آموزش و پرورش پیشنهاد داد، اما مدیران او در سطح استان فارس چندان میل و رغبتی به حضور زنان نداشتند و از هر فعالیتی مبتنی بر گسترش دامنه حضور زنان در جامعه استقبال نمی‌کردند.
حالا اما دولت حسن روحانی در کشور حاکم شده و روحانی در تبلیغات انتخابات خود را از پیشقراولان توسعه مشارکت زنان در جامعه معرفی کرد. او گرچه از میان زنان کسی را برای وزارت منصوب نکرد اما انتخاب افرادی چون معصومه ابتکار و الهام امین زاده به سمت معاونان خود نشان داد که بر عهدش برای توسعه مشارکت زنان پایدار است.
هم اکنون پس از ۸ سال عقب ماندگی در حوزه زنان انتظارات از مدیران دولت تدبیر و امید در استان فارس نسبت به حوزه زنان بسیار بالاست. اگرچه حل مشکلات در این حوزه با توجه به حساسیت‌های مذهبی و سیاسی که در آن وجود دارد، نیازمند زمان است، اما به نظر می‌رسد تدوین برنامه منسجم و دارای محتوا و شکل قابل قبول برای خروج از وضعیت فعلی می‌تواند سرآغاز تحولات جدی در حوزه زنان فارس باشد.
استاندار فارس که خود تحصیلکرده رشته جامعه شناسی است و با مسائل حوزه زنان بیگانه نیست، در گام نخست نیازمند پایش آسیب‌های مهم در این حوزه از جمله در مسائلی چون تبعیض جنسیتی است.
واگذاری برخی امور به بانوان و توسعه تشکل های غیر دولتی می تواند بارقه هایی از امید را برای بهبود شرایط زنان در آینده روشن کند. هم اکنون «سیده معصومه دستغیب» در آستانه راهی بزرگ قرار دارد و باید منتظر ماند و توانمندی او برای رساندن زنان به جایگاه واقعی خود را در سال های آتی ارزیابی کرد.
عقب افتاده شماها هستید که به زور میخواهید ما زنان را از خانه و خانواده مان جدا کنید. من یک زن با تحصیلات عالیه هستم و بسیار بااستعداد ولی دلم می خواهد وقتم را صرف همسر و تربیت فرزندانم کنم. شما مشکلی دارید؟