تیرگان، جشن پاسداشت قلم
خبرپارسی – محمود شبان سروستانی:
هر چه قدر کند وکاو در تاریخ پیشینیان انجام دهیم بیشتر غنای فرهنگی این مرز وبوم و درایت و همه سو نگری مردمان آن دوران بر ما آشکار می شود .
اینکه برای هر مناسبتی جشنی و برنامه ای تعریف شده داشتند و همه اقشار مردم را در آن دیده بودند، از نقاط قوت فرهنگ ایرانیان باستان به شمار می آید .
در بیشتر جشن ها و مراسم، پاسداشت مردمان مد نظر بوده است و در این مسیر هیچ حوزه ای از نظر دور نگاه داشته نشده بود، از فصول گرفته تا مشاغل و هنرها و آداب و اعتقادات، همه و همه دست مایه برگزاری جشن قرار می گرفته است .
در فرهنگ ایران باستان، و در تقویم ایرانی، هر روز از هر ماه، نامی داشته است. روز ۱۳ هرماه، «تیر» نام داشته است. ۱۳ تیر ماه، که روز تیر و ماه تیر، با هم مقارن است، جشن« تیرگان» نام داشت .
از آنجا که توجه به قلم در سرزمین ما پیشینه‌ای دیرینه دارد. سده‌ها پیش در ایران باستان، تیرگان (سیزدهم تیرماه) یکی از مهمترین جشن‌های ایران باستان بوده که آیین‌های مخصوصی داشته و یکی از آن‌ها پاسداشت قلم بوده است، مهمترین دلیلی که برای این جشن ذکر شده، این است که در این روز، هوشنگ، پادشاه پیشدادی ایران، نویسندگان و کاتبان را به رسمیت شناخت و آنان را گرامی داشت، مردم جشن گرفتند و آن جشن به یاد ارجمندی قلم بر جای ماند. دلیل دیگری هم که برای این جشن ثبت شده، این است که به نوشته‌ی ابوریحان بیرونی، سیزدهم تیرماه، روز ستاره‌ی تیر یا عطارد است و چون عطارد، کاتب ستارگان است، سیزدهم تیرماه را روز نویسنده نامید.
پاسداشت اهل قلم آن هم درروزگاران بسیار دور و بطور مشخص در دوره “هوشنگ پادشاه پیشدادی” یعنی سده های پیش از ظهور تمدن هخامنشیان نشان از بزرگ انگاشتن نوشتن، مطالعه و نویسندگان و اهل قلم در جامعه آن روزگار ایران زمین دارد، جشن با اجرای آئین های مخصوص و در پاسداشت نویسندگان و اهل قلم برگزار می شد، رخدادی که اکنون و پس از گذشت سده های طولانی به الزام و باور تخصیص روزی با این عنوان رسیده ایم .
لذا به نظر می رسد که بدور از هر گونه تعصب، باید تاریخ را باز خوانی کنیم و نکات ارزنده را بکار گرفته، تا نیاز به ساخت دوباره چرخ نداشته باشیم، باز خوانی دوباره تاریخ و احیاء برخی سنت ها و آیین های کهن به حفظ و انسجام جامعه کمک کرده و وزن و جایگاه اقشار مختلف فعال در حوزه های گوناگون را بالاتر می برد .
گذشتگان ما با تکیه بر فرهنگ بسیار غنی و پرمایه خود تاثیر فرهنگ پاسداشت را در افزایش انگیزه و کارآمدی، به خوبی درک کرده بودند و با این روش، ضمن معرفی، تاثیر و اهمیت مشاغل، صنایع و هنر و هنرمند به جامعه، فرهنگ کار را اشاعه می دادند .
از طرفی با برگزاری جشن های مختلف به هر بهانه ای، امید را در مردم زنده، روابط اجتماعی را صمیمی و جامعه ای شاد و سرزنده را ایجاد می کردند .
امروزه به دلیل تکنولو‍ژی ارتباطات فراگیر، فرهنگ کپی برداری و تقلید بین جامعه به خصوص جوانان به شدت رواج دارد، این را می توان در برگزاری مناسبت ها و جشن هایی که هیچ سنخیتی با فرهنگ ما ندارد اما نزد جوانان جذابیت دارد دید در حالی که پیشینیان ما برای هر روز، فصل، شغل، محصول و هنری، مناسبت و جشنی را تدارک دیده بودند و با بازخوانی تاریخ و استخراج و تبلیغ آیین های کهن می شود از ورود فرهنگ بی هویت بیگانه پیشگیری کرد و از طرفی در تقابل با قشر جوان هم بر نیامد .
محمود شبان
