کمالی سروستانی در نکوداشت امین و ابوالقاسم فقیری: «برادرانِ فقیری» راویان روح تاریخ شیراز هستند

کوروش کمالی سروستانی – مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس – در این مراسم با اشاره به همراهی داستان و داستان‌گویی در طول تاریخ با بشر گفت: از گاهِ پدیداری نخستین داستان‌های آمیخته با سرنوشت مختوم بشر بر صحنه تاریخ ادب و داستان، تا پدیداری هزار و یک شب‌ها و منظومه‌های غنایی و روایی، تا لیلی و مجنون‌ها و خسرو و شیرین‌ها و هفت‌پیکرها، تا سندبادنامه‌ها و بختیارنامه‌ها و تا به امروز و هنوز، داستان و داستان‌گویی به عنوان پدیده‌ای هم‌آوا در هماره نسل بشر، نقشی درخور تأمل داشته است.

او افزود: مگر جز آن است که خاطره‌هایمان با قصه‌ها و حکایت‌ها پیوند می‌خورد؛ زیباترین خاطره‌ها و تلخ‌ترین آن‌ها، و مگر جز آن است که آرزوهامان را، آرزوهای دوردست و درازمان را با داستان‌ها پیوند می‌زنیم تا روح حضور خویش را در آن‌ها بازیابیم، تا هر آن‌چه را نایافتنی است در بطن قصه‌ها پی ریزیم و بدان‌ها دست یابیم. گویی داستان‌ها و حکایت‌ها، آوایمان را بازمی‌پرورانند و در وسعتی سبز، آن‌گونه که می‌خواهیم، می‌رویانند تا سیرابمان کنند؛ تا مزه گسِ خوشبختی را برایمان تجربه‌پذیر کنند؛ حکایات تنهایی‌ها، سرخوردگی‌ها، شادمانی‌ها و تلخی‌های گریزناپذیرمان را در تار و پود قصه‌ها می‌ریزیم و با چشم‌اندازی خوش‌بینانه، مزرع سبزی را از قالب فرسوده ناملایمات بیرون می‌کشیم تا حدیثی دیگر از طلوعی دیگر را زمزمه کنیم.

مدیر دانشنامه فارس ادامه داد: شگرف آن‌که در قصه‌هایمان، همه آن‌چه ناشدنی است، شدنی می‌شود؛ جان‌مایه‌ای از جنس هستی می‌گیرد و در باورمان خوش می‌نشیند، چنان‌که از خوش‌نگاشته‌های «فقیریان» در ذهن یکایک ‌ما، پندهای نغزشان به نیکی نقش شده است؛ آئینه رنج‌ها و شادی‌هایمان شده‌اند؛ بدان‌گونه که سرگذشت پرفراز و نشیب زندگانی را در قالب حکایات و داستان برایمان وامی‌گویند.

برادران فقیری و بازتاب زندگی مردم

کمالی سروستانی برادران فقیری را راویان روح تاریخ شیراز خواند و اظهار کرد: استاد ابوالقاسم فقیری و استاد امین فقیری با به کار بردن اندیشه‌های آرمانی و انسانی و نیز خلاقیت‌های ویژه هنری خویش، برآنند تا بازتاب زندگی اجتماعی، فردی، فرهنگی و هنری مردمانی باشند که چونان خود آنان، آرزوها و آمالشان را می‌زیند. آنان برآنند تا در لابه‌لای آثارشان، خواسته‌ها، افتخارات، اندوه‌ها و دلتنگی‌های بشری را به نمایش بگذارند و از همین‌روست که قلمرو ادبیات، داستان، حکایت، قصه و پژوهش‌های مردم‌شناسانه، گریزگاهی می‌شود به خلوت‌سرایی امن و منتهی به آرامش خیال و اندیشه.

او گفت: نثر روان، صمیمی و خالی از تکلّف و تصنع، روشنان افق اندیشه، اشراف به فرهنگ عامه مردمان این خطه، آشنایی با حکایات و حوادث کهن این سرزمین و رویکرد اخلاقی و تعلیمی در نگارش آثار، دستمایه خلق آنان را، به آثاری با خوانندگانی پرشمار تبدیل کرده است. در آثارشان بی‌هیچ دشواری می‌توان روح تاریخ این شهر، بزرگان و نام‌آوران این سرزمین و صمیمیت مردمان کوچه و بازار را بازیافت؛ مردمانی که استادان فقیری آن‌ها را خوشحال و شادمان می‌خواهند و به‌زیستی و آرامش خیال این مردمان، منتهای آمال آنان است. در آثارشان با تجربه‌های زیستی آنان همراه می‌شویم و در افق معنایی نگاشته‌هایشان، روح عاشقانگی و دلدادگی را به ریشه‌هایشان بازمی‌شناسیم، گویی با طرح‌ریزهای خلاقانه‌شان، چشم‌اندازهایی را ترسیم می‌کنند که به بازنمایی بافت‌ها و باورهای سنّتی مردمان این سرزمین می‌پردازد و بدین‌سان بازآفرینان ماهیتی می‌شوند که وجه تمایز آنان از دیگر نویسندگان است.

ناموری ابولقاسم فقیری در پژوهش‌های فرهنگ مردم

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس تاکید کرد: در پویه تاریخ فرهنگی پنجاه‌ساله ایران و فارس، استاد ابوالقاسم فقیری در پژوهش‌های سترگ فرهنگ مردم نام‌آور می‌شود. عادات و سنن، افسانه‌ها، قصه‌ها، باورها، رقص‌ها و ترانه‌ها و اوراد جادویی اساطیر و ضرب‌المثل‌های عام، او را به تصویر درونمایه‌هایی رهنمون ساخته که رنگ و بوی هستی‌شناسانه اوست. آثارش حکایت از دغدغه‌های ذهنی دارد که نه تنها دلباخته هنر و ادب است که بیانگر شیوه فکر و ارزش‌های فرهنگی مردمان این سرزمین است و قهرمانان فولکلوری او آینه تمام‌نمای تمدنی هستند که از آن برخاسته‌اند.

کمالی سروستانی درباره ابوالقاسم فقیری اضافه کرد: آن‌چه را امروزه در زمینه فرهنگ مردم می‌نگارد، در فهم و حفظ تاریخ فرهنگی این سرزمین اهمیت دارد و استاد ابوالقاسم فقیری این همه را در کسوت سادگی و بی‌پیرایگی کلام به ثبت می‌رساند. سرخوشانه، صمیمانه و متعهدانه، هر آن‌چه را در این خصوص بازمی‌یابد، به شیوایی می‌آراید تا ارزش‌های فرهنگی مردمان را و ابعاد عمیق زندگی آنان را که به ناگزیر با واقعیت‌های عینی پیوند تنگاتنگ دارد، در عینیتی کامل به تصویر کشد و هم از این قرار مخاطبانش را بر سر شوق آورد. او به گواهی آثارش، تفکر مانایی فرهنگ اصیل سرزمینش را به دوش می‌کشد و نرم‌آهنگ صادقانه و مهربانانه کلامش بدان هویت و ماهیتی می‌بخشد که خاص آثار و شخصیت اوست.

امین فقیری در میان بزرگان نسل دوم داستان‌نویسی معاصر

او درباره امین فقیری هم گفت: امین فقیری با «دهکده پرملال» و دیگر آثار گرانقدرش یکی از سرآمدان نسل دوم داستان‌نویسان معاصر ایران می‌شود. «دهکده پرملال» یک اتفاق شگفت بود در ۱۳۴۷ و نشان از تولد نویسنده‌ای آگاه و جست‌وجوگر می‌داد و اندیشه و ذهن خواننده را به فضاهای تازه کشاند و تفکرانگیز و سبک‌آفرین شد؛ با نگاهی واقع‌بینانه، جامعه‌شناسانه و نثری شاعرانه. روایت، شگرد ادبی امین می‌شود و راوی به داستان‌هایش جان می‌دهد. از «دهکده پرملال» به «کوچه‌باغ‌های اضطراب» می‌رسد و «کوفیان»، «غم‌های کوچکش» را در «سیری در جذبه و درد» روایت می‌کنند تا «سخن به جنگل سبز و تبردار و تبر» می‌رسد و با «دو چشم خندانش» «مویه‌های منتشر» را به «تمام باران‌های دنیا» وصل می‌کند. نبضمان را می‌گیرد و با فری و گربه‌ها و رقصندگان و پلنگ‌های کوهستان، «زمستان پشت پنجره» را به تماشا می‌نشیند و در انتظار «سگ‌های تاریکی» می‌ماند.

کمالی سروستانی ادامه داد: در جهان معنایی امین فقیری، پدیده‌ها رنگ و لعاب زندگی پیدا می‌کنند، سبز می‌شوند و می‌رویند چرا که در تجربه زیستی او، حرکت، شوق و امید، رودی است جوشان که پایان نمی‌پذیرد و انکار نمی‌شناسد. امین فقیری شادمانگی را برای همگان به آرزو می‌نشیند، کوشش بسیار او با خامه جان بر طومار کتاب‌هایش، گواه این مدعاست. با او تجربه زیستن را از لونی دیگر می‌توان رقم زد، می‌توان با او تا فراسوی آمال‌ها و دغدغه‌های انسانی بال گشود و با درک رنج تا اوج شادمانگی پیش تاخت. گویی آرزوهای مردمانش را زیسته است. اندوهشان را و بافه رنجشان را برنمی‌تابد و در پرند رنگ رنگ مهربانی‌هایش، زلال عشق را و محبت را، برای همگان به آرزو می‌نشیند. چنین است که در کوله‌بار عمرش، ره‌توشه عشق می‌یابیم و جاری مهر.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس گفت: امین مهربان است. دوست‌داشتنی است. فروتن است. استاد است و از همه مهم‌تر انسانی با اخلاق مثال‌زدنی است.

او تاکید کرد: بدین سان، شیراز مدیون استادان نامی خود ابوالقاسم و امین فقیری می‌شود چرا که آنان با آثارشان فرهنگ، تاریخ و خاطره‌هایمان را ماندگار ساخته‌اند؛ بر ماست که جایگاه ارجمندشان را قدر نهیم و به قدر همّت و وسع خویش در پاسداشتشان بکوشیم.

در این مراسم همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین موسوی لاری، رئیس مرکز اسلامی فاطمیه و بهزاد مریدی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان سخنرانی کردند. از جمله دیگر سخنرانان این برنامه نیز می‌توان به رحیم هودی، پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون و سیروس رومی پژوهشگر و روزنامه‌نگار پیشکسوت اشاره کرد.

همچنین به مناسبت نکوداشت برادران فقیری از پرتره این نویسندگان و پژوهندگان فرهنگ فارس که توسط علیرضا عطروش نقاشی شده است رونمایی شد.