خبر پارسی :مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس، دنیای امروز را دنیای تعامل در حوزه ارتباطات خواند؛ دوره‌ای که خبرنگاران در اتاق شیشه‌ای توسط کنشگران شبکه‌های اجتماعی رصد می شوند.
کوروش کمالی سروستانی در بیست و سومین نشست روزنامه نگار در زوم که به نقد و بررسی آثار سیروس خلیقی خبرنگار ایرنا فارس اختصاص داش، گفت: در عصر شبکه‌های اجتماعی فرستنده و دریافت کننده خبر مداوم با هم در تعامل هستند موضوعی که به نوعی بازگشت تاریخی است.
وی با اشاره به «بازار» به عنوان مرکز مهم تبادل اطلاعات پیش از انتشار مطبوعات توضیح داد: با مرور دوره‌های تاریخی، خصوصا زندیه و قاجاریه، می‌بینیم مسجد و بازار دو مکان مهم خبر گیری و خبر رسانی بودند؛ به عبارت دیگر، مردم هم فرستنده و هم دریافت کننده خبرهایی از حوادث مختلف شهر و یا اتفاقات حکومت بودند و تبادل خبر امری رایج در آن روزگار بود. باید گفت مردم در «حوزه عمومی» هم «شنیده می‌شدند» و هم «می شنیدند».
این پژوهشگر ادامه داد: روند فوق تا چاپ اولین نشریات در زمان قاجار ادامه داشت؛ بعد از آن در دوره مشروطیت با تحولی در حوزه مطبوعات رو به رو شدیم و در ادامه این سیر تاریخی با رشد مطبوعات و ورود رادیو و تلویزیون در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ خبر یکسویه شد؛ یعنی آن فرایند تعاملی گذشته جای خودش را به فرایند یک طرفه فرستنده به گیرنده داد. مردم حالا به جای اینکه راهی بازار و مسجد و فضاهای عمومی شوند تا خبری کسب کنند، خبر را در خانه از پای رادیو و تلویزیون می گرفتند و روزنامه
می‌خواندند. وظیفه اطلاع‌رسانی به عهده خبرنگاران و رسانه‌های گروهی بود و مردم تنها شونده اخبار بود. هر چند بازخورد همواره در حوزه اطلاع‌رسانی وجود داشته و دارد اما در مقایسه با دوره تعاملی گذشته، بازخوردهای مخاطبان و ارتباط فرستنده و گیرده خبر بسیار ناچیز بود. حالا مردم فقط شنونده بودند.
وی با اشاره به رشد سریع فناوری های ارتباطی در چند سال اخیر و ظهور پدیده شبکه های اجتماعی گفت: با ورود شبکه‌های اجتماعی به عرصه اطلاع‌رسانی دوباره به عصر تعاملی سابق برگشتیم؛ یعنی شبکه‌های اجتماعی باعث شدند دوباره «شنیده شویم» و دوباره «روایت کنیم».سکوت ما، حضور و غیبت ما در شبکه‌های اجتماعی همه پیام دارد. به عبارت بهتر خبر دوباره به عصر تعاملی بازگشته است.
مدیرمرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس ادامه داد: وقتی خبر تعاملی می‌شود، دیگر خبرنگار خیلی باید احتیاط کند. او در یک خانه شیشه‌ای است و خبرش با یک اشاره انگشت در اختیار مخاطب است؛ به همین دلیل خبرنگار، در هر حوزه‌ای، چه ورزشی، چه سیاسی یا اجتماعی و یا فرهنگی باید مراقب باشد که در این روزگار نمی شود خبر را یکسویه گفت و بازخورد سریعی دریافت نکرد.
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش آگاهی بخشی را وظیفه ذاتی رسانه دانست و گفت: وقتی نبرد آگاهی و آگهی در رسانه‌های ما شکل می‌گیرد قضاوت تاریخی دچار مشکل می‌شود؛ نبردی که معمولا به نفع آگهی ختم شده و این پرسش وجود دارد که آیا بر اساس تیترهای روزنامه‌ها می‌شود تاریخ معاصر شیراز را مثلا در یکسال بررسی کرد؟ آیا در این دوره هیچ روزنامه‌ای از فلان دستگاه نمی‌توانسته انتقاد کند؟ آیا سازمان‌ها آنقدر قوی بودند که حتا یک انتقاد به آنها وارد نبوده است؟
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس ادامه داد: یک پژوهشگر می‌تواند با مرور مجلات و روزنامه های تاریخ مشروطیت متوجه شود مثلا اختلاف فلان عالم با فلان عالم چیست؛ اما ظاهرا در حال حاضر و از نگاه روزنامه های ما هیچ مساله و مشکلی در سازمان و اداره‌ها وجود ندارد که قابل بیان باشد!
کمالی سروستانی تصریح کرد: بر حلاف رویه روزنامه‌ها، اما در شبکه‌های اجتماعی روایت، روایتِ متفاوت همه مردم است. وقتی می گویند آمار ۴۰ میلیونی کاربران تلگرام در ایران، یعنی ۴۰ میلیون کنشگر مدنی دارند نظارت می کنند. آن ها آگهی را از آگاهی باز می‌شناسند خبرنگاران را رصد می کنند و سره را از ناسره باز می شناسند؛ برای خبرنگار باید مهم باشد که بداند در این اتاق شیشه ای در قضاوت کنشگران شبکه‌های اجتماعی قرار دارد.
جای خالی روزنامه نگاری تحقیقی در حوزه ورزش
یک مدرس روزنامه‌نگاری با اشاره به قابلیت‌های روزنامه‌نگاری تحقیقی در حوزه ورزشی گفت: با توجه به کم رنگ بودن خطوط قرمز در این حوزه انتظار از روزنامه‌های ورزشی و خبرنگاران ورزشی بسیار بیشتر است.
امید صدیق در بیست و سومین نشست از سلسله نشست‌های روزنامه‌نگار در زوم که به نقد و بررسی آثار سیروس خلیقی ورزشی‌نویس خبرگزاری ایرنا در استان فارس اختصاص داشت با مروری بر تاریخچه روزنامه‌نگاری ورزشی گفت: پخش مستقیم رویدادهای ورزشی، روزنامه‌نگاری در این حوزه با چالش مواجه کرد. خبرنگار باید اطلاعات وسیع‌تر و متفاوت‌تری به مخاطبی می‌داد که مستقیم رویداد را دیده و شنیده و این نقطه تمایزی با روزنامه‌نگاری در سایر حوزه‌ها است. تفاوتی که تا امروز هم وجود دارد.
وی به شاخص‌های خبرنگار این حوزه روزنامه‌نگاری پرداخت و ادامه داد: ورزش در واقع صنعتی درآمد‌زا است و گردش مالی سنگینی در آن رخ می‌دهد؛ همین موضوع باعث می‌شود که بحث روزنامه نگاری تحقیقی در حوزه ورزش بخش مهمی از این حوزه را تشکیل دهد که البته ورزشی‌نویسان استان فارس به این سبک از روزنامه نگاری ورزشی نمی‌پردازند.
این مدرس ارتباطات در بیان ویژگی‌های یک روزنامه نگار ورزشی گفت:روزنامه نگار ورزشی باید ورزش را جزو علایق خودش بداند و به اصطلاح «عکس با شورت ورزشی داشته باشد»؛ چرا که ذهنیت و شناختی که از حوزه ورزش دارد، خیلی به او کمک
می‌کند.علاوه بر این یک ورزشی نویس باید اطلاعات عمومی خوبی در حوزه ورزش داشته باشد و بتواند اطلاعات مختلف این حوزه را دسته‌بندی کند. وی باید سبک خوبی در نگارش داشته، دارای اطلاعات غنی بوده و آرشیو خوبی هم داشته باشد.
صدیق در ادامه به آثار منتشر شده سیروس خلیقی در خبرگزاری ایرنا اشاره کرد و گفت: این ورزشی‌نویس در آثار خود از طرفی سعی می‌کند به بیان روایی و توصیفی رویدادهای ورزشی بپردازد و از طرف دیگر می‌خواهد استانداردهای اخبار ایرنا را رعایت کند؛ همین مسئله کار او را سخت و تنظیم گزارش‌هایش را دچار مشکل می کند، چرا که یکسری از گزارش‌های مطبوعاتی او ذاتا مشکلی ندارد اما رسانه ای که او در آنجا کار می کند مناسب این نوع از گزارش‌نویسی نیست.
این روزنامه‌نگار با انتقاد از افراط در محاوره نویسی در بین ورزشی‌نویسان گفت: خلیقی متاثر از فضای عمومی ورزشی‌نویسان مطبوعاتی در استفاده از واژه‌های محاوره‌ای خیلی خسیس نیست؛ در برخی از موارد جای توصیف و صفت را اشتباه می‌گیرد در صورتی که باید مراقب باشد کارکرد رسانه ای رسمی مثل خبرگزاری ایرنا با مطبوعات رایج ورزشی در ایران بسیار تفاوت دارد و ما نمی توانیم در جایی مثل ایرنا این حجم از محاوره‌نویسی را داشته باشیم. اساسا ایرنا به مفهوم حقیقی کلمه، «خبرگزاری« است و انتظار از خبرگزاری رسمی کشور این است که اخبار سخت و فوری مخابره کند.
صدیق سبک مطلوب و محبوب ورزشی‌نویسان برای گزارش یک رویداد ورزشی را سبک تاریخی با لید دانست و گفت: در حوزه ورزشی معمولا ابتدا به نتیجه رویداد توجه می شود و بعد رویداد تا انتها به سبک تاریخی نوشته می‌شود؛ حال این سبک را در اکثر گزارش‌ها و اخبار سیروس خلیقی، حتا آن‌هایی که گزارش رویداد نیست هم می بینیم که به نظرم درست نیست و باید در هر جایی سبک مناسب را انتخاب کرد.
این مدرس روزنامه نگاری در پایان بر اهمیت گستردگی دامنه لغت برای خبرنگار تاکید کرد و گفت: من عموما خبرنگاران را به خواندن رمان وخصوصا رمان‌هایی که توصیف‌های فراوانی دارد توصیه می‌کنم. این مساله خصوصا برای یک خبرنگار و روزنامه‌نگار ورزشی که باید توصیف بیشتری از رویداد برای مخاطب ارایه کند بسیار کلیدی و مهم است.
تعدد رشته های ورزشی کار ورزشی نویس را سخت می کند
سیروس خلیقی خبرنگار ورزشی خبرگزاری ایرنا در استان فارس نیز در نشست نقد و بررسی آثار خود که پنج شنبه دوازدهم مرداد در مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس برگزار شد،در سخنان کوتاهی با تاکید بر سختی کار ورزشی نویسان گفت:با وجود ۴۸ هیات و ۸۰ رشته ورزشی،واقعا باید در این حوزه مطالعه و اطلاعات داشته باشید تا بتوانید به عنوان یک ورزشی نویس شناخته شوید.معتقدم تعدد رشته های ورزشی کار ورزشی نویس را سخت می کند.
این ورزشی نویس نقد را لازمه کار خبرنگار دانست و گفت:این مرام را ندارم که با روسای هیات های ورزشی فارس لابی کنم و از نقد عملکرد آنها پرهیز کنم،اگر نقد نکنم به ورزش استان خیانت کرده ام.
وی با انتقاد از برخی نشریات و یا صفحات ورزشی رسانه ها گفت:متاسفانه بسیاری رسانه های ورزشی تیتر فروش شدند و رو به کاسبی آورده اند،با این شرایط آینده خوبی را برای رسانه های ورزشی نمی بینم.
حمید رضا خلیقی متولد ۱۳۳۷ و کارشناش ورزش خبرگزاری ایرنا به مدت ۲۵ سال است.
