مدیر کتابخانه ملی فارس: میراث مکتوب پایه تاریخ هر کشور است
خبر پارسی – مراسم گرامی‌داشت روز اسناد ملی و میراث مکتوب در مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس برگزار شد؛ در این رویداد از آرشیویست‌های نمونه، اهداگران اسناد و کارشناسان برتر حوزه اسناد ملی و نیز دستگاه‌های برتر در حوزه اسناد استان تقدیر شد.
شهرام یوسفی‌فر، معاون اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در این رویداد، آرشیو ملی را یکی از موسساتی دانست که تشکیل آن نشانه خرد در اداره امور جامعه است.
به گفته این عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ ایران، یکی از نهادهایی که هم در داخل کشور و هم خارج از کشور، مورد احترام و وفاق قرار می‌گیرد، آرشیو ملی ایران است؛ آرشیوی که نزد کشورهای منطقه دارای اهمیت است، چرا که بخش مهمی از جهان ایرانی را در خود جای داده است؛ جهانی که روزگاری در حوزه نفوذ ایران قرار داشت.
او آرشیو ملی را یکی از موسسات فرهنگی و تمدنی در همه دنیا دانست و گفت: در کشور ما توجه به اسناد با اندک ناملایمات مواجه است که دلایل زیادی دارد ولی باید با سعی و کوشش و فرهنگ‌سازی تغییر پیدا کند و به اسنادی که سهم و نقشی در فرهنگ ایرانی و جهانی داشتند، ارج گذاشت.
یوسفی‌فر با بیان اینکه اسناد برای استمرار فرهنگی و تمدنی ما ارزش دارند،گفت: یک برگ از یک سند اطلاعات موثق و دقیقی از یک جامعه ارائه می‌دهد.
معاون اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی با اشاره به جایگاه آرشیو ملی ایران در مدیریت اسناد ایران یادآور شد: آرشیو ملی ایران تنها دستگاهی است که حق تعیین تکلیف اسناد را دارد و هیچ دستگاه دیگری حق دخل و تصرف اسناد ایران زمین را ندارد.
نظارت بر اسناد دستگاه‌های دولتی
به گفته وی، سال ۹۵، سال نظارت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بر دستگاه‌های دولتی بود و طبق قانون هیچ پرونده‌ای بیش از ۳۰ سال نباید در دستگاه‌های اجرایی بماند؛ چرا که اگر ماند و تخریب شد، آن دستگاه مجازات می‌شود.
یوسفی‌فر خطاب به دستگاه‌های اجرایی در سراسر کشور گفت: پرونده‌هایی که در قالب اسناد برای مرکز اسناد ملی فرستاده می‌شوند، همه باید شماره‌گذاری شده و لازم است از دریافت پرونده‌های “فله‌ای” خودداری کنیم.
او همچنین توضیح داد: کارشناسان اسناد دستگاه‌ها باید ارتباط دقیق و خوبی با مراکز اسناد استان‌ها داشته باشند و مراقبت کنند چرا که گاهی برخی از پرونده‌ها دارای جایگاه ملی است.
تدوین تاریخچه وزارتخانه‌ها در دست اقدام
معاون اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با تاکید بر تدوین تاریخچه ادارات در استان‌های کشور گفت: در تهران کار تدوین تاریخچه وزارتخانه‌ها را در دست اقدام داریم و در استان‌ها نیز باید به این موضوع توجه شود؛ باید تاریخچه ادارات را تدوین کرد؛ چرا که چند سال دیگر کسی را نداریم که این مباحث تاریخی را در ذهن داشته باشد.
او در پایان از کوروش کمالی سروستانی به عنوان مدیری سخت‌کوش، فرهیخته و پرتلاش نام برد که وجود او برای مرکز اسناد ملی در استان استراتژیک فارس مایه مباهات این سازمان است.
میراث مکتوب؛ پایه تاریخ هر کشور
کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس نیز با گرامی‌داشت روز اسناد و میراث مکتوب گفت: اسناد و مدارک مهمترین ابزار فعالیت‌های دولتی و مبنا و پایه تاریخ هر کشور و روشنگر حیات اجتماعی آن است.
او با مهم توصیف کردن نقش اسناد در جوامع گفت: اهمیت اسناد در زندگی یک ملت را می‌توان همانند اهمیت حافظه در زندگی هر فرد دانست.
کمالی سروستانی یادآور شد: براساس تعریف یونسکو آرشیو عبارت است از: “تمام اسناد غیرجاری یک نهاد یا مؤسسه -یعنی اسنادی که برای اجرای وظایف جاری مورد نیاز نیستند- که به خاطر ارزش دائمی آنها نگهداری می‌شوند یا باید نگهداری شوند.”
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس به وظایف مهم مرکز اسناد اشاره کرد و گفت: از جمله وظایف معاونت اسناد ملی، برنامه‌ریزی و مدیریت کلان اسناد ملی از مرحله تولید، بایگانی، راکدسازی، شناسایی، تعیین تکلیف و جمع‌آوری اسناد واجد ارزش نگهداری از دستگاه‌ها، تمرکز پرونده‌های راکد و امحای اوراق زاید، دریافت اسناد اهدایی و امانی و همچنین خریداری اسناد با ارزش تولید اسناد شفاهی (از طریق مصاحبه‌های تاریخ شفاهی)، ساماندهی و حفاظت و نگهداری اسناد ملی، فراهم‌آوری شرایط و امکانات مناسب برای دسترسی عموم به اسناد ملی در چهارچوب قانون دسترسی آزاد به اطلاعات است.
تعیین تکلیف اسناد راکد؛ ماموریت مهم مرکز اسناد
او تعیین تکلیف اسناد راکد را یکی از ماموریت‌های مرکز اسناد برشمرد و گفت: براساس بخشنامه‌های موجود کلیه دستگاه‌ها مکلفند نسبت به تعیین تکلیف اسناد راکد موجود در بایگانی‌های خود اقدام کرده و در صورت نیاز ضمن تهیه نسخه دیجیتال از اسناد، اصل آن را به سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران تحویل دهند.
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس ایجاد نظام هماهنگ اسنادی را از نیازهای علمی و زیرساختی و زیربنای اصل تحقق مدیریت نظام‌مند آرشیو در هر کشوری دانست و گفت: بخش آغازین این موضوع به خاستگاه و منشا تولید سند با قابلیت اداری و بخش آخرین آن به مرکز اسناد آرشیو ملی با قابلیت ارزش ثانوی تحقیق و هویت سند مربوط می‌شود و خوشبختانه برای تحقق این امر و انجام صحیح و روشمند مراحل اجرایی فرایندهای آرشیوی، شیوه‌نامه‌هایی از سوی سازمان اسناد تدوین شده، اگر چه هنوز آن‌چنان که باید در سازمان و ادارات دولتی مورد توجه قرار نگرفته است. برای استانداردسازی این فرایند ما نیازمند هماهنگی در ساختار، محتوا، تنظیم، نمایه‌سازی و تبادل اطلاعات و بازیابی هستیم.
کمالی سروستانی در پایان از آمادگی مجموعه تحت مدیریتش برای مستندسازی تاریخچه ادارات فارس خبر داد و گفت: در اولین گام کار مستندسازی سازمان مسکن و شهرسازی استان فارس در دست تدوین است.
سند ابواسحاق کازرونی؛ کهن‌ترین سند موجود در ایران
عمادالدین شیخ‌الحکمایی، مسئول کتابخانه و بخش کتیبه‌ها و اسناد مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران نیز در همایش روز اسناد ملی و میراث مکتوب با اشاره به اسناد کهن ایران‌زمین، به سند شماره ۸۲۶ صادرشده از بقعه شیخ ابواسحاق کازرونی اشاره کرد و آن را جزو اسناد شبه‌دیوانی دانست و گفت: در طبقه‌بندی اسناد برخی از آنها در دسته اسناد مالی، اقتصادی، سیاسی، شخصی و حکومتی قرار نمی‌گیرند؛ بلکه آنها اسناد اماکن مقدس هستند که از نظر ظاهر شبیه اسناد حکومتی هستند اما باید توجه داشته باشیم فرامینی که از سوی حاکمان صادر می‌شود، مخاطبانش زیردستان هستند. اما اسناد اماکن مقدس خطابش به سلاطین بالادست است و سند صادرشده از بقعه شیخ ابواسحاق کازرونی جزو این دسته از اسناد است.
وی متذکر شد: شیخ ابواسحاق کازرونی متولد ۳۵۲ است که در سال ۴۲۶ فوت می‌کند؛ او یک نظام خانقاهی به وجود آورد که توانست تا چندین قرن در تمام دنیای اسلام شعبه داشته باشد و علاوه بر آن در چین، هند و منطقه آناتولی نیز شعبه داشت. همچنین در شهرهای ایران نیز شعباتی وجود داشت که نذورات جمع می‌کرد و حتا گاهی از چین نیز نذوراتی به کازرون فرستاده می‌شد.
این پژوهشگر یاد آور شد: سند شماره ۸۲۶ خطاب به پادشاهان، علما، سادات و بزرگان است که یک نفر را به عنوان خلیفه آن سال معرفی می‌کند تا او بتواند نذورات را جمع‌آوری کند.
شیخ‌الحکمایی به نقش شادروان ایرج افشار برای چاپ سند بقعه شیخ ابو اسحاق کازرونی در سال ۵۹ اشاره کرد و گفت: پس از چاپ این سند در مجله آینده توسط شادروان ایرج افشار، او از متخصصان می‌خواهد برای خواندن کامل سند همکاری کنند که استادانی چون خویی و طاطبایی قرائت‌های خود را به ایشان می‌دهند و در پایان کتاب “سیرت‌نامه اسحاق کازرونی” در سال ۵۹ چاپ می‌شود.
به گفته این باستان‌شناس، بعد از سند ابواسحاق کازرونی، سند آستانه شاهزاده حسین در بهبهان، کهن‌ترین سند موجود در ایران است.
در پایان این همایش از سوی مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس به سازمان‌های برتر در زمینه مستندسازی اسناد، لوح تقدیر اهدا شد که دکتر نجیبی از دادگستری فارس، دکتر خسروی از دانشگاه علوم پزشکی شیراز و مهندس فریبرز پرویزی از سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس مورد تقدیر قرار گرفتند. همچنین در این رویداد زهرا کیانی به عنوان آرشیویست برتر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس معرفی شد.
