کارتونیست روزنامه افسانه :کاریکاتوریست باید درد و غم داشته باشد تا بتواند کاریکاتور بکشد/کمالی سروستانی:محدودیت فضای مطبوعاتی استان ها،کارتونیست های روزنامه ها را به سمت موضوعات ملی می برد+گزارش تصویری

رئیس خانه کاریکاتور فارس طراحی کاریکاتور را کار سختی دانست و گفت :پیدا کردن سوژه و پیاده کردن آن کار دشواری است چرا که کارکاتوریست می خواهد در یک تک فِرِم پیام خود را به مخاطب برساند که این موضوع کار آسانی نیست و به همین دلیل تعداد کاریکاتوریست ها کم است.

محمد جواد زارع مهذبیه در پانزدهمین نشست روزنامه نگار در زوم در سالن اندیشگاه مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس عمر هنر کاریکاتور در ایران را حدود ۱۱۶ سال پیش دانست و گفت:در حقیقت کاریکاتور همراه با روزنامه نگاری البته با تاخیری هفتاد ساله پس از انتشار نخستین روزنامه ها و جراید از مغرب زمین وارد ایران شد.

وی حضور کاریکاتور در چهل سال اول خود در صفحات اول روزنامه های ایران را به دلیل ابتدایی بودن آثار هم از لحاظ محتوا و هم از لحاظ مهارت های تصویری چندان قابل اعتنا و مهم ندانست و گفت:بر خلاف چهل سال اول حضور کاریکاتور در ایران،در شصت،هفتاد سال گذشته تا به امروز به خصوص پس از رهایی روزنامه نگاران از قید بند سانسور و اختناق ،کاریکاتوریست های ایرانی با ظرفیت های بیشتری و با پرداختن به مسائل و موضوعات مهمتری جایگاه واقعی طنز تصویری را در کنار سایر رشته های روزنامه نگاری به نمایش می گذارند.

موسس خانه کاریکاتور فارس با اشاره به اولین کاریکاتور ایران که در سال ۱۹۰۳ یعنی حدود ۱۱۳ سال پیش در روزنامه “ادب” چاپ مشهد توسط کاریکاتوریستی به نام “حسین الموسوی” تولید شد،گفت:در این اثر هنرمند به زعم خود رمز ترقی مردم اروپا و راز تنزل و عقب ماندگی آسیا را کشف کرده است و سعی دارد این کشف بزرگ را در قالب کاریکاتور به تصویر بکشد.

رئیس خانه کاریکاتور فارس در ادامه به مشخصات کاریکاتور مطبوعاتی پرداخت و گفت:داشتن ستونی ثابت در روزنامه از مشخصات کاریکاتور مطبوعاتی است که با قدرتی که نویسنده و تحلیلگر فاقد آن است به مصاف مسائل روزمره می رود و از ابزار پرقدرت تصویر که نیازی به مترجم ندارد استفاده می کند.

به اعتقاد زارع مهذبیه کاریکاتوریست مطبوعاتی باید توجه بسیار زیاد و حساسی به مسائل سیاسی داشته باشد و به دنبال اتفاقات پنهان مانده از چشم عموم باشد.

وی خلاقیت و سرعت عمل در اجرا به همراه کیفیت اجرا را از دیگر ویژگی های کاریکاتوریست مطبوعاتی دانست و گفت: او باید بتواند به زبان طنز و ساده پیام خود را به مخاطب انتقال دهد.

موسس خانه کاریکاتور فارس هماهنگی و هارمونی میان دیدگاه روزنامه و آن چه کاریکاتوریست تولید می کند را از ملزومات کارتون مطبوعاتی دانست.

وی همچنین صراحت در بیان بدون پیچیدگی های خاص کاریکاتور را بسیار مهم دانست و گفت :صراحت در بیان به درک مخاطب و رسیدن پیام صحیح و مورد نظر بسیار کمک می کند و البته شوخی در کلام و نوشته نیز بسیار مهم است و می تواند از نقاط مثبت کاریکاتور مطبوعاتی باشد و به درک صحیح مخاطب از پیام کمک کند.

رئیس خانه کاریکاتور فارس سپس به نقد آثار کارتونی بنیامین آل علی کارتونیست روزنامه افسانه چاپ شیراز پرداخت و آثار آل علی را به لحاظ تکنیکی به سه دسته تقسیم کرد و گفت :در آثار کارتون آل علی برخی کارها توسط نرم افزارهای کامپیوتری،برخی آثار کار دست و برخی آثار نیز متاثر از نقاشی است که مشخص می کند این کارتونیست دستی نیز بر نقاشی دارد.

وی از جمله نقاط قوت بنیامین آل علی را پرداختن به محتوای روزنامه افسانه و هماهنگی او با محتوای روزنامه ای دانست که در آن مشغول به کار است.

به زعم این کارشناس،آل علی همچنین از لحاظ ترکیب بندی ،زاویه دید و انتخاب رنگ نیز خوب کار کرده است اما در بحث مونتاژ کردن تصویر در کاریکاتور موفق عمل نکرده است.با این توضیح که استفاده از عکس در کاریکاتور می تواند نقطه مثبت یک کارتونیست باشد اما در صورتی که هنرمند به آن هارمونی بدهد.

در این نشست همچنین مسعود عباسی کارشناس گرافیک و مدرس دانشکده سوره شیراز نیز به تقسیم بندی گونه شناسی کاریکاتور از نگاه مجله ویتی ورلد “withy world ” پرداخت و گفت: در این تقسیم بندی که نشریه بین المللی کاریکاتور و کارتون انجام داده کاریکاتور سیاسی از عمده ترین بخش های مطبوعاتی است که بنیامین آل علی فقط ۱۰ درصد از آثار خود را به موضوعات سیاسی اختصاص داده و جالب اینکه در تقسیم بندی نشریه یاد شده دومین موضوع کاریکاتور چهره است که باز هم بنیامین ۱۰ درصد آثار خود را به این گونه(کاریکاتور چهره) اختصاص داده است.

عباسی افزود: بر اساس تقسیم بندی نشریه تخصصی بین المللی کاریکاتور و کارتون سومین گونه کاریکاتور “کمیک استریپ” است که ۵ درصد آثار آل علی به این گونه اختصاص دارد و ۹۵ آثار او به اصطلاح کارتون های مستقل هستند.

کارشناس گرافیک جهاد دانشگاهی فارس در ادامه با بیان اینکه حدود ۲۰۰ اثر منتشر شده بنیامین آل علی را در روزنامه افسانه در سال های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ بررسی کرده گفت: در این آثار ۶۵ درصد کارتون های بنیامین را موضوعات ملی،۲۰ درصد این آثار را موضوعات مربوط به اخبار بین المللی،۱۰ درصد آثار را موضوعات مربوط به استان فارس و ۵ درصد از آثار وی مربوط به رویدادهای منطقه ای بوده است.

وی در بیان تقسیم بندی موضوعی آثار بنیامین آل علی نیز گفت:۵۰ درصد آثار او را موضوعات اجتماعی،۲۵ درصد را موضوعات اقتصادی،۱۵ درصد را موضوعات محیط زیست و ۱۰ درصد آثار کارتونی بنیامین آل علی را موضوعات سیاسی تشکیل داده است.

عباسی همچنین گفت: ۷۰ درصد از آثار چاپ شده بنیامین را کارتون های بدون شرح تشکیل می دهد و در ۳۰ درصد آثار او از نوشتار استفاده شده که در ۵ درصد آن از بالن استفاده شده است و به اعتقاد من بنیامین در ۲۵ درصد از آثارش هوشمندانه از عوامل نوشتاری تصویری به جای بالن استفاده کرده است.

مدرس دانشکده گرافیک سوره در شیراز استفاده مناسب از هاشورها و عدم استفاده از طراحی شخصی برای چهره ها و نیز طراحی قوی و شناخت صحیح رنگ ها را از جمله نقاط قوت کارتون های بنیامین آل علی دانست و گفت:آل علی با توجه به قدرت طراحی و دستِ قوی ،خیلی خوب چهره سازی کرده است.

عباسی با اشاره به شکل امضای آثار بنیامین با حروف مختصر Ben گفت:کاریکاتوریست ها روی امضای خود حساس هستند و جالب است که بینی کارکترهای بنیامین شبیه دایره امضاء اوست.در واقع بینی شخصیت های آثار او بزرگ است که به نوعی دروغ های پینوکیویی را در ذهن متبادر می کند.

به اعتقاد این کارشناس گرافیک،گرافیست بودن بنیامین آل علی به ترکیب بندی آثار او کمک کرده است ولی همین گرافیست بودن و شناخت او از فونت ها و حروف،نتوانسته به یک حروف واحد در طراحی کارتون ها برسد.شاید برای رسیدن به یک فونت واحد اگر یک مجموعه فونت را طراحی کند کار او به لحاظ گرافیکی بهتر شود.

عباسی در پایان نگاهی کوتاه نیز به آثار عکاسی بنیامین آل علی داشت و گفت:بنیامین چون گرافیست است فرمالیست است و نگاه تیز او در عکاسی در کاریکاتور نیز به کمکش آمده است.با این همه به دلیل اینکه بنیامین هم گرافیست است و هم سابقه نقاشی دارد انتظار بیشتری از او در آثارش می رود که شاید تولید روزانه آثارش با توجه به اینکه ستون ثابتی در روزنامه دارد و هر روز باید اثر خود را تحویل دهد،زمان به او اجازه کار بهتر و خلاقانه تر را ندهد.

در ادامه این نشست بنیامین آل علی کارتونیست روزنامه افسانه نیز در سخنانی کوتاه ضمن تقدیر از کوروش کمالی سروستانی مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس که این فرصت را برای روزنامه نگاران فراهم می کند تا آثارشان مورد نقد و بررسی قرار بگیرد گفت:متاسفانه غیر از دوره استانداری دکتر انصاری لاری هنرمندان استان کمتر مورد حمایت دولتمردان قرار گرفته اند و عنوان پایتخت فرهنگی برای شهر شیراز بعد از دوره دکتر انصاری بیشتر به طنز شبیه است و من امیدوارم که با وجود فرهیختگانی چون استاد کمالی سروستانی شاهد اتفاقات خوبی برای هنر و هنرمند باشیم.

وی ایران را کشور خوبی برای کاریکاتوریست ها دانست و گفت:گوشه گوشه ایران برای کاریکاتوریست ها پر از سوژه است!

آل علی در پایان سخنان کوتاه خود گفت: کاریکاتوریست باید درد و غم داشته باشد تا بتواند کاریکاتور بکشد برای همین است که اغلب کاریکاتوریست های خوب را در اروپای شرقی،آمریکای لاتین و آسیای میانه می بینیم چون کاریکاتوریست ها دردمندند اما شما کمتر شنیده یا دیده اید که مثلا فنلاند یا نروژ کارتونیست معروفی داشته باشد.

در پایان این نشست نیز کوروش کمالی سروستانی مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس نیز در سخنانی کوتاه گفت:محدودیت فضای مطبوعاتی استان ها کارتونیست های روزنامه ها را به سمت موضوعات ملی می برد تا حساسیت به وجود نیاید و هرچه روزنامه های محلی ما از منطقه دورتر شوند هویت خود را از دست می دهند.

وی با شاره به کاریکاتوری که بنیامین آل علی از شهردار تهران طراحی کرده بود گفت:شاید همین محدویت ها باعث شده که کارتونیست روزنامه افسانه به جای سوژه کردن مثلا شهردار شیراز ،شهردار تهران را سوژه کند و البته مباحث اقتصادی روزنامه ها نیز از جمله دلایل پرداختن به سوژه های ملی به جای سوژه های محلی است.

کمالی در پایان بیامین آل علی را کارتونیستی با نشاط،تیزبین،سرزنده،با زاویه دید مناسب و با مطالعه و تعهد کاری دانست که به چندین هنر آراسته است.