آلودگی درحالی به معضل اصلی کلانشهرهای کشور تبدیل شده است که بسیاری گسترش حمل و نقل عمومی به ویژه حمل و نقل ریلی را راهکار اصلی حل این معضل می خوانند. در حال حاضر هشت کلانشهر کشور از جمله تهران، مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز اهواز، کرج، قم و به همراه کرمانشاه به عنوان شهری در آستانه تبدیل به کلانشهر، احداث خطوط مترو را آغاز کرده اند.
علی نوذرپور معاون امور شهرداری های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در گفت‌وگو با ایسنا، در تشریح آخرین وضعیت مترو کلانشهرهای کشور با اشاره به قانون حمایت از سامانه‌های حمل و نقل ریلی درون شهری و حومه گفت: براساس این قانون برای شهرهای با جمعیت بیشتر از یک میلیون نفر مکلف هستیم مطالعات امکان سنجی شکل‌گیری سامانه های ریلی را متکی بر مطالعات جامع حمل و نقل شهرها انجام دهیم. در حقیقت شهرها اولا باید مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیک داشته باشند و در مرحله بعد در چارچوب این مطالعات جامع حمل و نقلی باید مطالعات امکان‌سنجی سامانه‌های ریلی را تهیه کنند.
وی افزود: بر اساس این قانون تنها هشت شهر شامل تهران، مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز، کرج، قم و اهواز می‌توانند سامانه ریلی شهری داشته باشند. اما در دولت قبل کرمانشاه هم اضافه شد البته با طرح منوریل که خارج از چارچوب این قانون بوده است. جمعیت کرمانشاه تفاوت خیلی زیادی با یک میلیون ندارد. در حال حاضر این شهر حدود ۹۴۰ هزار نفر جمعیت دارد و احتمالا در سر شماری سال ۱۳۹۵ به یک میلیون نفر می‌رسد.
وی تاکید کرد: بحث منوریل کرمانشاه در دولت جدید هم پس از بررسی به صورت قطار شهری و از حالت منوریل خارج شده است. البته قم هم میان این شهرها دارای منوریل است ولی در این شهر هم سیستم قطار شهری وجود دارد و هم منوریل و روی هر دو پروژه کار می‌شود.
وی ادامه داد: این ۸ کلانشهر به اضافه کرمانشاه که کلانشهر نیست و بر اساس تقسیمات پذیرفته شده وزارت کشور شهر بزرگ محسوب می‌شود، سرجمع ۲۰ میلیون نفر از جمعیت شهری کشور را به خود اختصاص داده اند. تا امروز ۹ خط در این ۹ شهر به طول ۲۲۵ کیلومتر با ۱۴۰ ایستگاه به بهره‌برداری رسیده است و مسافران را جابه‌جا می‌کند.
معاون امور شهرداری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری های کشور با اشاره به اینکه در این شهرها ۱۴ خط در دست ساخت است، افزود: تکمیل فاز دوم برخی از خطوط بهره‌برداری شده و خطوط در دست ساخت جمعا به طول ۳۵۳ کیلومتر و ۲۵۰ ایستگاه در حال انجام است که با احتساب تأمین واگن حداقلی برای این خطوط ۳۵۵ هزار میلیارد ریال منابع مالی نیاز دارد که در بودجه سال ۹۵ ، ۲۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار پیش‌بینی شده است و باید توسط دولت و شهرداری تأمین شود البته از محل فروش اوراق مشارکت نیز حدود ۳۵ هزار میلیارد ریال پیش بینی شده است.
دولت بیشتر از سهم ۵۰ درصدی خود به مترو کمک کرده است
نوذرپور تاکید کرد: دولت از ابتدای آغاز پروژه مترو کلانشهرها تا پایان سال ۹۴ ، ۶۳ هزار و ۹۱۷ میلیارد ریال برای ساخت و تجهیز سامانه‌های ریلی این ۹ شهر هزینه کرده و سر جمع شهرداری‌های ۹ شهر، ۵۶ هزارو ۵۲۰ میلیارد ریال پرداخت کرده‌اند. در نتیجه این ادعا که دولت کمتر پرداخت کرده است پذیرفته نیست البته ممکن است در مورد تهران کمتر از ۵۰ درصد پرداخت شده باشد اما در سر جمع این ۹ شهر دولت بیشتر از سهم خود پرداخت کرده چراکه در برخی شهرها شهرداری به جای پرداخت ۵۰ درصد، ۱۰ درصد سرمایه‌گذاری کرده و دولت ۹۰ درصد سرمایه‌گذاری کرده است.
وی افزود: مجموعا ۴۲ هزارو ۲۰۰ میلیارد ریال اوراق مشارکت از سال ۹۲ تاکنون منتشر شده که تضمین ۵۰ درصد اصل پول و سود آن بر عهده دولت است.
معاون سازمان شهرداری‌ها تاکید کرد: در قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت که در برنامه پنجم توسعه همه اهداف و شاخص‌های آن تکرار شد باید در تهران ۳۰ درصد از جابه‌جایی‌ها با قطار شهری انجام شود. این رقم برای سایر کلانشهرها ۱۰ درصد در نظر گرفته شده است. اما در حال حاضر ۱۹ درصد از کل جابه‌جایی‌های درون شهری با مترو تهران انجام می شود و لذا ۱۱ درصد عقب هستیم. در شهر مشهد این رقم به ۳ درصد رسیده که ۷ درصد از برنامه دولت عقب است و سایر شهرها کمتر از یک درصد سهم جابجایی مسافر با قطار شده که عقب ماندگی زیاد است.
وی ادامه داد: سالانه حدود ۷۶۱ میلیون سفر توسط مترو در شهرهای تهران، مشهد، شیراز، اصفهان و تبریز انجام می شود که عمده این سفرها مربوط به شهر تهران با رقمی بالغ بر سالانه ۷۱۷ میلیون سفر است، سهم مشهد ۵٫۳۸ میلیون سفر ، شیراز ۳٫۷ میلیون سفر، اصفهان ۱ میلیون سفر، تبریز نزدیک به ۱ میلیون سفر و مابقی شهرها نیز هنوز خطی در دست بهره‌برداری ندارند.
پایتخت ۱۳۰ کیلومتر خط متروی درون شهری و حومه ای در دست ساخت دارد
معاون امور شهرداری های سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور با اشاره به اینکه تهران در حال حاضر ۱۷۵ کیلومتر مترو در دست بهره‌برداری دارد، افزود: در پایتخت ۱۳۰ کیلومتر مترو در دست ساخت است که از این میزان ۶۴ کیلومتر خطوط ۶ و ۷ را شامل می شود. ۵۳ کیلومتر مربوط به خط تهران-پرند و ۱۳ کیلومتر مربوط به تهران-اسلامشهر است که فاز یک خط ۷ به طول ۱۳ کیلومتر بر اساس وعده داده شده تا پایان سال ۹۵ به بهره‌برداری می رسد.
وی افزود: مشهد ۲۴ کیلومتر در دست بهره‌برداری و ۴۳ کیلومتر در دست ساخت دارد. همچنین شیراز ۱۰٫۵ کیلومتر در دست بهره‌برداری و ۳۰ کیلومتر در دست ساخت دارد که برابر برنامه تا پایان امسال فاز دوم خط یک شهر شیراز به طول ۱۴ کیلومتر به بهره‌برداری می رسد البته در طرح جامع برای شیراز ۶ خط پیش‌بینی شده است.
وی درباره روند اجرای مترو در سایر کلانشهرها نیز گفت: اصفهان ۱۰٫۵ کیلومتر در دست بهره‌برداری و ۳۳ کیلومتر در دست ساخت دارد. تبریز نیز ۶ کیلومتر در دست بهره‌برداری و ۳۴ کیلومتر در دست ساخت دارد که عقب‌ترین شهر در بهره برداری از خطوط مترو است. سایر شهرها هیچ خطی در دست بهره برداری ندارند، اهواز ۲۲٫۷ کیلومتر، کرج ۲۷ کیلومتر، قم ۲۲ کیلومتر و کرمانشاه ۱۳ کیلومتر در دست ساخت دارد.
نوذرپور تاکید کرد: برای خطوط یک، سه شهر اصفهان، شیراز و تبریز قراردادی قبلا وزارت کشور با کشور چین منعقد کرده بود که برابر آن ۳۱۵ واگن خریداری خواهد شد که از این تعداد ۱۰۰ واگن کامل از چین خریداری شده استو ۹۵ واگن وارد سایت شهرها شده و مشغول کار است و یک رام هم در مسیر رسیدن است.
وی اضافه کرد: پس از تأمین این ۱۰۰ واگن، ۲۱۵ واگن دیگر هست که کشور چین باید ظرف یک ماه آینده شریک داخلی خود را معرفی و تأمین کند؛ البته از برنامه عقب هستند و ظرف مدت ۳ سال باید این ۲۱۵ واگن تأمین شود.
معاون امور شهرداری های سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور افزود: در حال حاضر در کل کشور ۱۳۹۰ واگن در تمامی خطوط در دست بهره‌برداری داریم که ۹۰۰ واگن در تهران، ۳۱۰ واگن در تهران-کرج، شیراز ۳۵ واگن، اصفهان ۱۵ واگن که ۳۰ واگن دیگرنیز در هفته آینده وارد اصفهان می شود، مورد بهره برداری قرار می‌گیرد. همچنین در تبریز ۲۰ واگن در حال بهره‌برداری و ۲۰ واگن نیز تا هفته آینده وارد این شهر خواهد شد. ۶۰ واگن نیز در شهر مشهد مشغول کار است.
وی تاکید کرد: با توجه به نیاز سازمان‌های حمل و نقل ریلی در این ۹ شهر ۲۰۰۰ دستگاه واگن مترو نیاز داریم که معاون اول رئیس جمهور دستور تأمین آن را داده است و از طریق سازمان مدیریت و برنامه ریزی پیگیر هستیم. اگر این موضوع از سوی شورای اقتصاد تأیید شود با وجود این ۲۰۰۰ دستگاه مشکلات این کلانشهرها حل خواهد شد. آمارها نشان می‌دهد عدد سفرهای انجام شده با مترو با آنچه که در برنامه پیش‌بینی شده است فاصله زیادی دارد.
وی در تشریح روند ساخت متروهای حومه ای نیز گفت: ساخت و بهره‌برداری از خطوط حومه‌ای برعهده شهرداری شهر مادر است و حتی اگر شرکت عمران شهرهای جدید خطوط حومه‌ای را بسازد بهره‌برداری به شهرهای مادر سپرده می‌شود.
معاون امور شهرداری های سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور افزود: یکسری قطارهای حومه‌ای که وزارت راه آنها را حومه‌ای می‌نامد در حقیقت قطارهای بین شهری هستند که با سیستم مترو متفاوت است و قطار مترویی حساب نمی‌شود. مترو حومه‌ای ویژگی‌هایی دارد از جمله ناوگان خود کششی و برقی که هزینه ساخت آنها را دولت پرداخت می‌کند و شهرداری‌ها در تملک زمین و… کمک می کنند.
وی تاکید کرد: دولت برای تهران- پرند سهم خود را پرداخت می‌کند. به طوری که برای تهران – پرند تا پایان سال ۹۳ ، دولت ۲۱۳۴ میلیارد ریال پرداخت کرده است و در سال ۹۴ نیز ۱۳۰ میلیارد ریال پول پرداخت کرده است.
توسعه گسترده خطوط مترو در دولت یازدهم
نوذرپور با تاکید بر تلاش دولت یازدهم با وجود تمام مشکلات بودجه ای برای توسعه خطوط مترو افزود: خطوط متروی تبریز، شیراز و اصفهان در دولت یازدهم به بهره‌برداری رسیده است. با تمام مشکلات مالی که وجود داشته داشت، این خطوط و خط ۳ تهران، فاز ۱خط۱ شیراز به طول ۱۰٫۵ کیلومتر در سال ۱۳۹۳، اصفهان به طول ۱۰٫۵ در سال ۹۴ و تبریز نیز ۶ کیلومتر در سال ۹۴ به بهره‌برداری رسید.
همچنین توسعه خط ۱مترو مشهد به طول ۵ کیلومتر در سال ۹۴ بهره‌برداری شد، خط ۳ مترو تهران نیز، از ۵ کیلومتر در دولت قبل به ۳۷ کیلومتر رسید در حقیقت حدود ۳۲ کیلومتر در دولت یازدهم احداث شد که همگی نشان از توجه دولت تدبیر و امید به حمل و نقل ریلی است.
