خبر پارسی – سارا ضمیری – «بچه ها همه جمعن بریم یه قلیون بزنیم؟»،«تو یه توک پا بیا اینجا بساط قلیون هم داریم»….
جملاتی از این دست را زیاد شنیده ایم، جملاتی که این روزها در بین گروه های مختلف جوانان رد و بدل می شود و نشان می دهد قلیان نقل محافل بسیاری از آنها شده است.
قلیانی که مخدر بودنش از بسیاری دخانیات دیگر بیشتر، خطرناک تر و البته اعتیاد آورتر است، تا این اندازه در بین نوجوانان و جوانان جا باز کرده و هیچکس استعمال آن را بد و زشت نمی داند.
قبح مصرف قلیان برای بسیاری از بین رفته و یا حداقل قباحتش به اندازه مصرف سیگار و باقی مخدرها نیست.این روزها قلیان در بساط دورهمی بیشتر جوانان دختر و پسر (و البته خانواده ها) پیدا می شود.در بوستان ها و پارک ها، در رستوران ها و غذاخوری ها و در چایخانه ها و سالن ها همه جا صدای قلیان شنیده می شود و بوهای متفاوتش احساس.
آنها که مصرف کننده اند که هیچ ،تکلیفشان معلوم است خودشان می دانند و سرخوشی های لحظه ای و ده ها عارضه ای که بعدها به سراغشان می آید. اما آنها که مصرف کننده نیستند هر کجا که می روند باید به ناچار صدای قل قل قلیان رابشنوند و دودش را تحمل کنند صرفا به آن جرم که می خواهند دقایقی را در کنار خانواده در مکانی عمومی سپری کنند.
به نظر نمی رسد دیگر کسی از خطرات و مضرات مصرف قلیان بی اطلاع باشد.اینکه بگوییم قلیان به این دلایل نباید مصرف شود حرفیست تکراری؛ مساله مهم و قابل تامل این است که چرا باید مصرف قلیان تا این اندازه رواج پیدا کرده و همه گیر باشد؟
استاد جامع شناسی دانشگاه شیراز معتقد است این مساله را می توان از چند منظر بررسی کرد. شاید یکی از مهم ترین ابعاد نگاه تفریحی جوانان به استفاده از قلیان و بهانه ای برای دور هم جمع شدن و اختلال و گفت وگوی میان آنها باشد.
دکتر «احسان حمیدی زاده» توجه به بعد مخدر بودن قلیان و احساساتی که در اثر مصرف این ماده در آنها بوجود می آید را عامل دیگر عنوان می کند.
وی معتقد است علل ذکر شده با یکدیگر همپوشانی نیز دارد و البته گاها پیش می آید که جوانان برای پرکردن اوقات فراغت به سراغ قلیان بروند،اما این مورد را نمی توان در زمره علل اصلی دانست زیرا در جوامع دیگر که شرایط و فرصت های حضور جوانان در عرصه های مختلف سرگرمی فراهم است بازهم گرایش به مصرف مواد مخدر و قلیان وجود دارد.
از سوی دیگر نمی توان این مساله را نادیده گرفت که در حال حاضر شرایط نسبت به گذشته برای قشر جوان و نوجوان بیشتر فراهم شده و صرف اینکه امکانات تفریحی آن چنان فراهم نیست نباید دلیلی برگرایش آنها به مصرف قلیان باشد.
مدیرگروه سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی شیراز هم معتقد بر استفاده تفریحی جوانان از قلیان و نیز از بین رفتن قبح آن در جامعه است که بر سوق دادن آنها بی تاثیر نبوده است.
سیامک شمس می گوید: مساله ایی که وجود دارد این است که بسیاری از جوانان و حتا خانواده ها به اشتباه فکر می کنند چون در قلیان ،دود حاصل از روی آب می گذرد عوامل مضر آن از بین می رود در حالی که در تحقیقات علمی ثابت شده عوامل مخدر موجود در دود مانند نیکوتین قابل جذب توسط آب نیست.وی با اشاره به موضوع تنباکوهای میوه ای نیز می افزاید: مساله ایی که در خصوص این تنباکوها باید مورد تاکید قرار گیرد این است که براساس تحقیقات وزارت بهداشت این تنباکوها تنها ۲۰ درصد توتون و تنباکو آن هم از بدترین نوع تنباکو دارد و ۸۰ درصد مابقی از مواد شیمیایی و اسانس تشکیل شده است.
*فرصتی برای بودن در کنار جنس مخالف
مدرس دانشگاه شیراز معتقد است برای دخترها شرایط کمی متفاوت تر است و مصرف قلیان فرصتی برای در کنار جنس مخالف بودن را ایجاد می کند.برای بسیاری از دختران استعمال قلیان بهانه ایست برای ارتباط با جنس مخالف که خود به خود زمینه بروز گزاره های اجتماعی دیگر را هم فراهم می کند.
وی ادامه می دهد: البته نباید این ذهنیت کلیشه ای را که قلیان کم خطرتر از سایر مواد مخدر همچون سیگار است باید فراموش کرد و به این مساله توجه داشت که قلیان در فرهنگ ما سبقه دیرینه دارد و این امر شاید در گستردگی آن تاثیرگذار بوده است.
دکتر حمیدی زاده معتقد است باید رویکرد و نگاه به مصرف قلیان بررسی و قباحت آن عمومی شود.«شما هیچ گاه یک خانم را در مکان عمومی نمی بینیدکه سیگار بکشد اما خانم های زیادی هستند که در اماکن عمومی قلیان استعمال می کنند زیرا می دانند با مصرف قلیان کسی برچسب خاصی به آنها نمی زند.»
مدیرگروه سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی شیراز با اشاره به فقدان بحث آموزش در خصوص استفاده از قلیان چنین می گوید:باید پذیرفت در بحث آموزش کار آنچنانی صورت نگرفته است؛ هرچند در حال حاضر در کلیه اصول بهداشتی مساله مصرف قلیان مورد توجه قرار گرفته و از ظرفیت آموزش و پرورش و صدا و سیما و سایر بخش ها بهره گرفته می شود.
شمس معتقد است: با این حال باید رسانه ها نیز پای کار بیایند زیرا علوم پزشکی تا آن اندازه رسانه در اختیار ندارد که بتواند آموزش را مورد توجه قرار دهد.رسانه های محلی و دستگاه های صاحب رسانه خود می توانند در این بخش به کمک ما بیایند و هر کدام بسته به موقعیت هایی که دارند وارد عمل شوند.
*پژوهش های بی کاربرد
استاد جامع شناسی دانشگاه شیراز با ارایه راه حل مقابله با مصرف قلیان این چنین می گوید: اگر تمام عوامل را بپذیریم باید به دنبال جایگزین قانع کننده برای قلیان باشیم.جایگزینی که برای عاملین مصرف قلیان توجیه داشته باشد و عدم استفاده آنها را پوشش دهد.
«فردی که به هر دلیل همچون تفریح یا اختلال با دوستان و جنس مخالف به سمت مصرف قلیان می رود باید با این جایگزین ، قانع به مصرف نکردن قلیان شود.»
دکتر حمیدی زاده معتقد است متاسفانه اقدام کارشناسی علمی تاکنون صورت نگرفته و باید هماهنگی میان برنامه ریزان حوزه نظام اجتماعی و محققین شکل گرفته و مهم تر از آن نتایج عملیاتی و اجرا شود زیرا تاکنون پژوهش های زیادی انجام شده که به کار گرفته نشده است.
«البته معتقدم بسیاری از این پژوهش ها از اصل مطابق با نظام اجتماعی نبوده و در یک سری اتاق در بسته انجام شده است.این پژوهش ها ارتباطی با نظام اجتماعی ما ندارد و به همین دلیل است که قابل بکارگیری نیست و نمی تواند در حل آسیب های اجتماعی موثر عمل کند.»
وی تصریح می کند: البته نباید فراموش کرد که شرایط نسبت به سال های گذشته بهتر و اهمیت مساله پژوهش مورد توجه قرار گرفته است و اگر چه هر کدام از دستگاه ها به صورت پراکنده به این بخش وارد شده اند اما مساله کمبود پژوهش و اهمیت آن احساس شده است. استاد جامع شناسی دانشگاه شیراز می گوید:باید پذیرفت که این مساله زمان بر بوده و فرصت می خواهد ما در آغاز راه هستیم برای سالها فقط شعار پژوهش محوری مطرح بود اما در سال های اخیر مورد تاکید و توجه جدی قرار گرفته است.
نکته دیگری که باید مدنظر قرار داد این است که سطح آگاهی مردم نسبت به بسیاری مسایل افزایش یافته و این امر نگاه پژوهش محور به مسایل را ضرورت می بخشد، اما باید گفت برای گذر از پدیده های اجتماعی باید هم صبورتر بود و هم آگاهانه تر وارد عمل شد.
*تداخل صنفی در مراکز عرضه
مدیرگروه سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی شیراز از اشکال مختلف عرضه قلیان در شهر شیراز خبر می دهد و می گوید: دسته اول مراکزی هستند که ذاتا قهوه خانه اند با ویژگی های خاص که افراد پا به سن گذاشته به آنجا مراجعه می کنند.اما شکل دوم قهوه خانه هایی هستند که جدیدا تاسیس شده و عموما این دسته پاتوق جوانان است. وی می افزاید: شکل سوم اصناف دیگری هستند مانند رستوران ها و غذاخوری ها که ذاتا قهوه خانه نیستند اما قلیان عرضه می کنند و بالاخره دسته چهارم دستفروشان دوره گرد در پارک ها و بوستان ها
را شامل می شود که هر کدام به نحوی آسیب رسان هستند.
شمس تصریح می کند: سازمان صنعت و معدن با تعامل با مراکز اول و دوم که قلیان خانه های سنتی و امروزی هستند عرضه قلیان را از شرح شغلی آنها حذف کرده است و به این ترتیب این مراکز اجازه عرضه قلیان ندارند و لیست محصولات قابل عرضه برای آنها تعیین شده است. اما برای دسته سوم که تداخل صنفی دارند عرضه قلیان به هرشکل ممکن در این مراکز خلاف است و این مراکز با عرضه قلیان مرتکب خلاف شده و از نظر قانون نظام صنفی و اتاق اصناف قابل پیگیری هستند.
وی در خصوص دسته آخر نیز تصریح می کند: دسته چهارم که در قالب افراد دوره گرد قلیان عرضه می کنند در زمره مشاغل کاذب شهری و دستفروشی قرار می گیرند که باید توسط شهرداری جمع آوری شوند.
*مجوز جدید نمی دهیم
مدیرگروه سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی شیراز از عدم صدور مجوز جدید مراکز عرضه قلیان خبر می دهد و می گوید:خوشبختانه براساس مصوبه کارگروه سلامت شهر شیراز امسال مجوز تاسیس مراکز جدید صادر نمی شود ضمن اینکه بر مراکز موجود نیز نظارت می شود.
وی تاکید می کند:نکته قابل توجه در بحث قلیان این است که وزارت بهداشت به تنهایی نمی تواند کار را پیش ببرد و متاسفانه در حال حاضر در حوزه برخورد با مراکز سه گانه عرضه قلیان تنها نیروی انتطامی و دادستانی پای کار آمده اند.
شمس از تعطیلی ۱۰۰ مرکز بزرگ و عمده عرضه قلیان در شهر شیراز در سال گذشته خبر می دهد و می گوید: امسال نیز برخورد با مراکز متخلف ادامه دارد و در صورتی که این اماکن به هشدارها و تعهدات عمل نکنند تعطیل خواهند شد.
وی از عدم همکاری شهرداری،اتحادیه ها و سایر دستگاه های مسوول این چنین می گوید: در حال حاضر تمام بار مبارزه با مساله عرضه قلیان بر دوش علوم پزشکی و بهداشت محیط است در حالی که هر صنفی از حوزه های مختلف نظارت می شود و بسیاری از اصناف متخلف هنگام دریافت مجوز با وجود دادن تعهد مبنی بر عدم عرضه قلیان،خلاف آن عمل می کنند. اقدامات بازدارنده زمانی موثر خواهد بود که از آن سو مساله پیشگیری موفق تر عمل کند و پیشگیری زمانی به نتیجه می رسد که خانواده ها خود وارد گود شده و مضرات مصرف قلیان را به فرزندانشان گوشزد کنند.چه خوب است اگر آنها فراموش نکنند دودی که از لوله های پر پیچ قلیان خارج می شود جوانی فرزندانشان است که به هوا می رود نه لذت و سرخوشی.
منبع : روزنامه افسانه
