در آستانه روز جهانی موزه ها؛دفتر ایکوم شیراز افتتاح شد/کوروش کمالی : توجه به موزه توجه به هویت ملی است/ محیط طباطبایی: نقطه به نقطه شیراز یک موزه است/ پروفسور هانس مارتین :فارس یکی از مناطق اصلی بشریت است
خبر پارسی – همزمان با جشن هفتادسالگی بنیادگزاری کمیته جهانی موزهها ، دفتر ایکوم شیراز برای پوشش موزه های جنوب کشور عصر یکشنبه بیست و ششم اردیبهشت ۹۵ در محل مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس، افتتاح شد.
کوروش کمالی سروستانی عضو هیأت اجرایی ایکوم و رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان فارس در آئین افتتاح دفتر ایکوم در شیراز گفت:هفتادسالگی ایکوم در ایران همزمان است با جشن یکصد سالگی تأسیس موزه در ایران که پیشینۀ آن به سال ۱۲۹۵ می‌رسد که به ابتکار صنیع‌الدوله یکی از اتاق‌های بزرگ عمارت قدیم وزارت معارف، در ضلع شمالی مدرسه دارالفنون به موزه تبدیل شد.
وی به پیشینه ایجاد موزه در شیراز اشاره کرد و گفت:تاریخ فرهنگی فارس نشان از آن دارد که در سال ۱۳۱۶ موزه پارس در باغ نظر و نیز موزه تخت‌جمشید ابتکار و با پی‌گیری علی‌اصغرخان حکمت به عنوان نخستین موزه‌های این دیار بنیان گذاشته شد.
این عضو اجرایی ایکوم در ایران اقدام علی‌اصغرخان حکمت در ایجاد موزه را ستود و یادآور شد:حکمت با عشق به میراث و فرهنگ ایرانی و اسلامی همچنین بنیانگذار موزه ایران باستان به عنوان نخستین موزۀ استاندارد ایران در سال ۱۳۱۶ بود. علاوه بر این تأسیس موزه‌های آستان قدس رضوی، آستان حضرت معصومه در قم و موزه اصفهان، تبریز و مشهد نیز از کارهای ماندگار حکمت است.
کمالی سروستانی با بیان اینکه علی‌اصغرخان حکمت اولین رییس ایکوم در ایران نیز بوده است،گفت: «یونسکو» به عنوان سازمان فرهنگی ـ تربیتی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۵ میلادی به منظور حمایت از آزادی بشر و توسعه فرهنگی در جهان تشکیل شد و دولت ایران در ۳۰ اردیبهشت ۱۳۲۵ هجری شمسی عضویت در یونسکو را پذیرفت و حکمت از سال ۱۳۲۵ تا ۱۳۴۲ رییس کمیسیون ملی یونسکو در ایران بود و شورای جهانی موزهها «ایکوم» در آن روزگار زیرمجموعه آن بود.
عضو هیأت اجرایی ایکوم خاطر نشان کرد: پیشینه تشکیل ایکوم ایران به سال ۱۳۲۸ باز می‌گردد. اگرچه در آن زمان به عنوان زیرمجموعه کمیته ملی یونسکو عمل می‌کرد،امادر سال ۱۳۵۰ فعالیت‌های مستقل ایکوم در ایران رسمی شد و از سال ۱۳۵۶ به مدت بیست سال به دلیل عدم پرداخت حق عضویت و هماهنگی لازم ایکوم نیز عملاً تعطیل بود تا اینکه در سال ۱۳۷۶ با تلاش کمیته ملی یونسکو و سازمان میراث فرهنگی کشور بار دیگر شرایط عضویت ایران در ایکوم فراهم شد و در سال ۱۳۷۷ نخستین هیئت اجرایی کمیته ملی موزه‌های ایران پس از انقلاب اسلامی انتخاب شدند. این اتفاق را مدیون سرکار خانم فراهانی معاون فرهنگی یونسکو و استاد محیط طباطبایی معاون معرفی و آموزش سازمان میراث فرهنگی در آن روزگار هستیم.
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس افزود: شیراز در سال ۱۳۸۸ میزبان برگزاری مجتمع موزه‌داران آسیا و اقیانوسیه بود و امروز نیز دفتر ایکوم شیراز جهت پوشش موزه‌های جنوب کشور گشایش می‌یابد. علاوه بر این سالهای گذشته نخستین موزه هنرهای تجسمی خصوصی به همّت جناب حسن مشکین‌فام و نخستین موزه مطبوعات به همّت همین جناب واحدی‌پور بنیان گذاشته شد و اگرچه هم‌اکنون شیراز دارای ۱۲ موزه و فارس ۲۳ موزه است، اما هنوز جای موزه‌ای درخور و با استاندارد بین‌المللی در شهر شیراز و استان فارس خالی است. امید است با توجه مدیران سازمان میراث فرهنگی، شورای شهر شهرداری شیراز و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی شیراز و فارس در سالهای آینده پروژه‌های باغ موزه مشاهیر فارس، موزه پاسارگاد، موزه منطقه‌ای، موزه تاریخ شیراز به سامان برسد.
کمالی سروستانی در پایان گفت:توجه به موزه توجه به هویت ملی ماست.موزه ها خانه های فرهنگ و تمدن انسانی و نیز راز گشای گذشته اند.
در آئین دفتر ایکوم شیراز همچنین سیداحمد محیط طباطبایی رییس کمیته ملی موزه‌های ایران نیز در سخنانی با ابراز خوشحالی از اینکه پیام روز جهانی موزه امسال از ایران و شهر شیراز صادر می شود،عنوان کرد: شهر شیراز در همه دوران ها یکی از قطب های فرهنگی در کشور و یکی از شهرهای موثر فرهنگی درجهان بوده و نقطه به نقطه شیراز یک موزه است.
وی تعداد موزه های دولتی در کشور را مناسب است اما وضعیت موزه های خصوصی و بخش غیر دولتی را مناسب ندانست و گفت : در زمینه ایجاد موزه های خصوصی با وضعیت مطلوب فاصله داریم که این خلاء باید در کشور پر شود.
وی افزود: این در حالی است که در دو دهه اخیر موج تاسیس و راه اندازی موزه ها در ایران سیر صعودی طی کرده و در حال حاضر ۵۰۰ موزه در کشور وجود دارد.
محیط طباطبایی با بیان اینکه کشور ایران یک موزه بزرگ است اظهارداشت: مردم ما بزرگترین میراث دار موزه و آثار تاریخی هستند زیرا دو دهم آثار تاریخی وفرهنگی توسط مردم و یک دهم در موزه های کشور نگه داری می شود.
رییس کمیته ملی موزه‌های ایران با بیان اینکه عمر موزه ها در کشور ما طولانی نیست تاکید کرد:ما خواهان تعمیق و گسترش موزه های خصوصی در ایران هستیم
محیط طباطبایی به تبیین نقش موزه ها در دنیای امروز پرداخت و گفت:امروز موزه ها به عنوان یک نهاد فرهنگی، فضای آزاد شناخت و درک فرهنگ و تاریخ ملت ها را برای مردم فراهم می کند.
او ادامه داد: موزه ها ابزاری برای حفظ ارزش و هویت مردم است که امروز در روش های نوین موزه داری تنها مزیت تاریخی اشیاء مورد نظر نیست بلکه تمام ابعاد آثار تاریخی از جمله بعد تاریخی،سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آثار مورد توجه قرار می گیرد.
رییس کمیته ملی موزه‌های ایران با اشاره به تغییر و تحول موزه ها از دهه ۷۰ میلادی گفت: در دو دهه اخیر توجه ایکوم بر موزه داری اجتماعی و تعامل با بطن جامعه ، ایجاد شناخت متقابل و ایجاد همزیستی و وفاق و صلح بین مردم بوده است.
به اعتقاد محیط طباطبایی بر این اعتقادیم موزه ها مهمترین مراکز توسعه صلح و همگرایی میان انسان ها و گروه ها و عامل مهم در توسعه پایدار و مکانی برای وفاق و همدلی بین مردم هستند.
رییس کمیته ملی موزه‌های ایران امسال را سال موزه و چشم اندازهای فرهنگی عنوان کرد و گفت: موزه دریچه ای برای رسیدن به ارزش ها و درک هویت تاریخی ملت هاست.
محیط طباطبایی با اشاره به حضور رئیس شورای بین المللی موزه ها (ایکوم) و فعالان موزه ای کشور ارمنستان در ایران و شیراز بیان کرد: موزه عامل همگرایی ملت هاست لذا نمایشگاه مشترک میراث فرهنگی ایران و ارمنستان در تخت جمشید راه اندازی می شود که میراث مشترک زمینه ای برای تعامل دو ملت است.
بنا بر این گزارش پروفسور دکتر هانس-مارتین هینز،رییس شورای جهانی موزهها (ایکوم) نیز با تمجید از سابقه فرهنگی و تمدنی شیراز گفت:این شهر و تمامی استان فارس تاریخ و فرهنگی غنی را به تصویر می‌کشند که مدتها پارس نامیده می‌شد و هم اکنون ایران نام دارد و اینجا یکی از مناطق اصلی بشریت است.
وی با بیان اینکه امسال، یعنی ۱۳۹۵، ایکوم جهانی هفتادمین سالگرد تأسیس‌اش را در خلال کنفرانس عمومی ایکوم که در اواسط تیرماه در شهر میلان در ایتالیا جشن خواهد گرفت ، گفت:ااین سالگرد فرصت مناسبی است برای آنکه موقعیت فعلی خود، سهمِ موزهها در توسعه‌ی آینده‌ی خودشان، نقش آنها در تشریح، حفاظت و توسعه‌ی طبیعت و فرهنگ برای جهانی صلح‌آمیزتر را تعریف نماییم.
پروفسور هانس مارتین هینز تاکید کرد :،نقش موزهها در خدمتِ به اجتماع باید بطور پیوسته در میان اصحاب موزهها، سیاستمداران و موزه‌داران مورد بحث و بررسی قرار گیرد تا نه تنها موزهها را در تبادل اطلاعات و تشویق برای گفتگو در خصوص تاریخ، فرهنگ و طبیعت پیشگام نماید، بلکه باعث ترویج رویه‌های پایدار و آموزش‌های مدام از طریق استفاده از منابع‌شان گردد.
وی همچنین گفت:مردم یعنی یازدیدکنندگان و جوامع باید ارزش‌ها را از منابع و نمایشگاه‌های موزه‌ای کسب نمایند که باعث رشد ذهنی پرسشگر برای درکِ گذشته و حال باشد.
پروفسور هانس مارتین هینز با ستایش از ایده گفت و گوی تمدن ها گفت:من به عنوان رییس شورای جهانی موزهها (ایکوم) قویاً از گفتگوی بین‌المللیِ جامعه‌ی جهانی موزهها پیشتیبانی می‌کنم یعنی همان کاری که بسیاری از کمیته‌های ملی و جهانی، ائتلاف‌های منطقه‌ای و سازمان‌های وابسته سال به سال دنبال می‌کنند. این موضوع تأثیری قوی در تفکر راهبردی، رفتار اخلاقی و برنامه‌های ما دارد و می‌تواند کیفیت و تنوع کار روزانه را برای همه‌ی انواع موزهها ارتقاء بخشد.
وی با اشاره به روند شکل گیری ایکوم گفت:ایکوم در آبان‌ماه ۱۳۲۵ در مقیاس متوسط شروع بکار کرد. این آغاز بزرگترین سازمان فرهنگی بین‌المللی دنیا از لحاظ تعداد اعضاء بود،یعنی همکاران موزه‌ای از ۱۴۰ کشور. امروز ایکوم بیش از ۳۵ هزار نفر عضو دارد که شامل موزهها و افراد حرفه‌ای مستقل می‌شود.
پروفسور هانس مارتین هینز با تمجید ار تعریف و کارکرد موزه ها گفت:موزهها دارای دانش تخصصی، منابع فرهنگی و استانداردهای بالای ارزش‌های اخلاقی هستند که همه با هم می‌توانند موجب ترویج شناخت بهتری از تاریخ بهم مرتبط بشری گردد.علاوه بر این به موزهها مراجعه می‌شود تا برای حفاظت از میراث جهانی مشترک اقدام نمایند.
به اعتقاد رییس شورای جهانی موزهها (ایکوم) ، ارتقای استانداردهای بالا در موزهها از جمله ارزش‌های والا برای تلاش‌های جمعی و خدمات همگانی از آرمان‌های بنیادین بنیانگذاران ایکوم بعنوان یک سازمان موزه‌ای جهانی بوده و خواهد بود.
وی به مشکلات پیش روی موزه ها اشاره کرد و گفت:موزهها در سراسر دنیا با چالشی دوگانه روبرو بوده‌اند: نخست توضیح آینکه از کجا آمده‌ایم و این که ما چه جایگاهی را در دنیای طبیعت اشغال می‌کنیم؛ و دوم آنکه کشف کنیم که که هستیم و چگونه می توانیم آینده‌ی مشترکی را رقم بزنیم. این تلاش مثبت موزهها از طریق همکاری بین‌المللی به هدف توامندسازی بازدیدکنندگان برای شناخت گذشته و پیشبرد جامعه از لحاظ توسعه‌ی پایدار صورت می‌پذیرد- این اقدام با مشارکت بالایی انجام می‌شود که احترام کامل به آرزش‌های انسانی را که بین همگان مشترک است، می‌طلبد.
رییس شورای جهانی موزهها (ایکوم) یاد آور شد:زمینه‌ی مشترک کار ایکوم هدف اخلاقی قوی‌ای‌ست که همکاری مثبتی را در میان مردمان و ملت‌های گوناگون رقم می‌زند، کاری که همه جا معتبر است و میان جوامع منفرد و نمایندگان سیاسی آنها از جمله مجالس و حکومت‌ها کاملاً به رسمیت شناخته شده است.
وی معتقد است:مهمترین ابزار برای پیشبرد و حفاظت از اهداف مشترک کد اخلاقی ایکوم برای موزه‌هاست که بیانگر مجموعه‌ای از استانداردهای بنیادین برای تعاقب ارزش‌ها و نگرش‌هایمان است. این کد بخوبی مسؤولیت‌هایی که ما برای حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی اعم از ملموس و ناملموس داریم را روشن نموده است. این استانداردها شامل اصولی برای مدیریت و اداره‌ی موزهها و حفاظت از مجموعه‌های آنهاست. آنها چارچوب‌هایی را برای میانجگری منازعات در خصوص نفسیر و مالکیت اموال فرهنگی فراهم می آورند. افزون بر این، این استانداردها شامل اصولی‌ست در خصوص رفتار اخلاقی مستخدمان و دستورالعمل‌هایی برای طرز برخورد افرادی‌ست که در و یا برای موزهها کار می‌کنند.
رییس شورای جهانی موزهها (ایکوم) در ادامه سخنان خود گفت:من مایلم کمی در مورد برنامه فهرست قرمز که مربوط به میراث فرهنگی در خطر است صحبت کنم. این برنامه‌ی جهانی به شناسایی اشیایی که بصورت غیرقانونی صادر شده‌اند کمک نموده است تا به کشور مبداء خود بازگردند. این اقدام مهم، باعث شد تا ایکوم شریکِ بین‌المللیِ برسمیت‌شناخته شده‌ای برای یونسکو قلمدادگردد. در سال ۲۰۱۵، مجمع عمومی یونسکو توصیه‌نامه‌ای را برای حفاظت از موزهها و مجموعه‌ها تصویب نمود که پیش نویس آن را ایکوم تهیه کرده بود. این نخستین سند موزه-محورِ یونسکو پس از ۵۵ سال است.
وی بر ایجاد ارتباط موزه ها با مخاطبان گوناگون تاکید کرد و گفت:در دنیایی که بسرعت دگرگون می‌شود، چالش‌هایی که موزهها با محیط‌های ارتباطی دیجیتالی-محور امروز مواجه‌اند آنها را به شیوه‌هایی در کار سوق داده است که بتوانند با مخاطبان گوناگون سر و کار داشته باشند. هم اکنون موزهها با نیروهای رسانه‌ای متعددی رقابت می‌کنند و همچنان در صدد هستند که هم محتوای وسیعی را در بربگیرند و هم گروه‌های هدف مختلفی را، و این به معنای تداوم حفاظت از ارزش‌های همگانی فرهنگ در میان اقلیت‌ها و فرای نیروهای صرفاً بازار-محور در میدان تبادلات تجاری است.
پروفسور هانس مارتین هینز با طرح این سئوال که امروز چه تلقی‌ای از موزهها وجود دارد و آنها فردا چگونه خواهند بود و چه چیزی موزهها را برای بازدیدکنندگان و مخاطبان آنلاین‌ها از هم‌اکنون تا سالهای سال جذاب می‌کند؟ گفت:در خلال دهه‌های گذشته، اصحاب موزه مهارت‌ها و تجارب مثبت بی‌شماری را از طریق سیاست‌های موزه‌ایِ بازدیدکننده-محور در نمایشگاه‌ها و نمایش‌های کسب نموده‌اند. موزهها نقش مشارکتی بیشتری پیدا کرده‌اند و مؤسسات جامع‌تری شده‌اند که بازنمودهای چندوجهی‌ای از طبیعت، تاریخ و فرهنگ را خلق می‌کنند.
رییس شورای جهانی موزهها افزود:ارزش‌های اخلاقی همچنان انگیزه‌یِ اصلیِ توسعه‌ی آینده‌ی کارمان خواهد بود و [یا] مسؤولیت‌های اخلاقی‌ای که ما در کارمان برای میراث طبیعی و فرهنگی همگان بر دوش داریم.
وی با اشاره به موضوعِ شعار امسال روز جهانی موزه «موزهها و چشم‌اندازهای فرهنگی»، گفت:چشم‌اندازها برای انسانها عنصری اساسی در محیط زیست‌شان می‌باشد. تلفیق طبیعت با تاریخ، چشم‌انداز یا منظر فرهنگی سرزمینی‌ست که با تغییرات دائم همراه است و محصول هویت جغرافیایی و تغییراتی‌ست که توسط مردمان در طول زمان صورت می‌پذیرد.
پروفسور هانس تاکید کرد: موزهها با در دست داشتن میراث ملموس و ناملموس در نمایشگاه‌هایشان، در جایگاه تشریح چشم‌اندازها یا منظرهای فرهنگی هستند اما موزهها باید مسؤول چشم‌اندازهای اطراف خودشان هم باشند. مسؤولیت آنها نه تنها گردآوری اشیاء برای نمایشگاه‌ها و عرضه‌ی آنها در موزه‌هاست بلکه شامل نقش فعال آنها در تحصیل و توسعه‌ی دانشسرزمین و ارائهی دیدگاه‌های مختلف راجع به آن است.
وی در ادامه با بیان اینکه موزهها مراکز سرزمینی هستند و مسؤولیتی بیشتر از داشتن نقشی فعال در حفاظت از منظرِ فرهنگی بر دوش آنهاست،گفت: موزهها می‌توانند شریکی مقبول در مدیریت استفاده از زمین‌های همگانی بحساب آیند، شریکی که بهتر از همه می‌داند که چه چیزی باید برای نسل‌های آینده از گزندِ تغییرات یا زوال در امان بماند.
رییس شورای جهانی موزهها در پایان گفت:موزهها در سراسر دنیا با چالش‌های جدیدی روبرو هستند و حفاظت از چشم‌اندازها یا منظرهای فرهنگی چیزی‌ست که ما نباید دست کم تلقی نماییم چرا که هویتِ همه‌ی ما بسته به سرزمینی‌ست که درون آنیم به همراه ارزش‌های جغرافیایی و تاریخی.
