نگاهی کوتاه به زنان تاثیرگذار در روزنامه نگاری معاصر فارس
سردبیر
خبر پارسی ـ سعید نظری – برنامه روزنامه نگار در زوم مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان فارس که هر ماه به نقد آثار یکی از فعالان رسانه‌ای این استان می‌پردازد بهانه‌ای شد تا همزمان با نقد آثار خانم زهرا جعفری به بررسی فعالیت خبرنگاران زن در شیراز بپردازیم.
وقتی اواسط دهه ۷۰ پا به عرصه داغ روزنامه نگاری در شیراز نهادم، با موجی از مردسالاری در رسانههای این استان و به خصوص در جمع خبرنگاران روبرو شدم. یادم هست در نخستین نشست خبری که با حضور غلامرضا صحرائیان استاندار وقت فارس شرکت کردم، هیچ خبرنگار زنی حضور نداشت و جمع اهالی رسانه کاملا مردانه بود. اما در عین حال تعداد محدودی از بانوان در این عرصه فعالیت میکردند.
اگر چه زنان در اموری همچون ویراستاری، گرافیک و صفحه آرایی و نیز بازاریابی سازمان آگهی روزنامه ها موثر بودند، اما در بخش تولید محتوا و خبرنگاری کمتر فعالیت خانم‌ها به چشم می خورد. در این میان فریبا رئیسی، فرنگیس شنتیا و لیلا علی اکبری سوسن خیراندیش در روزنامه خبرجنوب، زهرا جعفری و زهرا به آئین در روزنامه نیم نگاه، ، زهرا صفری در روزنامه عصر مردم، زینب کارگر در روزنامه ایران، زهرا فاضل زاده، پروین دخت شیرازی ،فریبا رئیسی و شیرین جهانلو در خبرگزاری ایرنا و خانم سلیمانی در روزنامه قدس در رشتههای مختلف روزنامه نگاری فعالیت میکردند.
خیراندیش در دو روزنامه خبرجنوب و عصر مردم سالها به عنوان خبرنگار و دبیر سرویس خبری فعال بود. فرنگیس شنتیا یکی از پر طرفدارترین صفحه حوادث روزنامه های کشور در خبرجنوب را منتشر می‌کرد و لیلا علی اکبری ادبیات جدید همچون حفاظت محیط زیست و توسعه گردشگری را به عرصه روزنامه های شیراز کشاند. به گمانم زهرا جعفری اولین روزنامه نگار ورزشی نویس زن شیراز بود و همزمان مسائل اجتماعی و زنان را پیگیر می کرد و زینب کارگر به عنوان یک خبرنگار محلی در یکی از پرفروش ترین روزنامه های ملی یعنی روزنامه ایران بارها مورد تقدیر قرار گرفت. خبرنگاران زن ایرنا نیز در بخش های مختلف به اطلاع رسانی مشغول بودند.
این ترکیب تا اوائل دهه ۸۰ ثابت ماند و تقریبا هرکس از جنس بانوان وارد عرصه روزنامه نگاری میشد، بیشتر از سه ماه دوام نمیآورد و راهی دیگر در پیش میگرفت. با آغاز دهه ۸۰ ترکیب جمعیت روزنامه نگاران به نفع بانوان تغییر یافت. افرادی همچون ملیحه فریدفر و فرناز مرادپور با تحصیلات آکادمیک روزنامه نگاری پا به عرصه گذاشتند و برخی سنتهای مردانه در این عرصه را شکستند. فریدفر با قدرت بالا در ارتباطات عمومی توانست بسیاری از مدیران استان را در روزنامه های افسانه و تحلیل روز به چالش بکشد و به بسیاری از اتاق های فکر راه پیدا کند.
در همین حال فرزانه طالبی موفق به اخذ مجوز ماهنامه همگام شد و سیده راضیه طاهری که در روزنامه سبحان فعالیت می‌کرد، موفق شد هفته نامه فانوس کیش را به کمک برخی روزنامه نگاران شیرازی در منطقه تجاری جزیره کیش منتشر کند.
روزنامه خبرجنوب برای خانم ها در دهه ۸۰ فرصت ویژه ای ایجاد کرد، خانمهای روشنایی و نرگس مکاری زاده در حوزه اقتصاد صفحات تاثیرگذاری منتشر کردند و زهرا عواطفی جایگزین شایسته ای برای فرنگیس شنتیا در صفحه حوادث خبرجنوب شد تا همچنان این صفحه پرخواننده باقی بماند و حاجیه جعفرزاده برای نخستین بار صفحه ویژه گردشگری و توریسم را در خبرجنوب منتشر کرد. در همین حال شنتیا به سمت جانشین سردبیری روزنامه خبرجنوب در کنار استاد کهنه کار روزنامه نگاری شیراز یعنی محمدتقی زرین چنگ ارتقا یافت.
افرادی همچون نازنین رزم آهنگ، زهرا مطهری، الهه توکلی، معصومه پرمختار، مریم کریمی، مریم جوکار، لیلا رحمان ستایش، منیژه حاتمی، سمانه نعمت الهی،سمیه انصاری و زهرا حجازی نیز در دهه ۸۰ خوش درخشیدند.
دهه ۸۰ برای زنان روزنامه نگار فارس دهه پر رونقی بود و این زنان جایگاه ویژه ای را برای خود در این عرصه باز کردند. تا آنجا که در دهه ۹۰ مدیران رسانه ترجیح دادند که بانوان را به خدمت بگیرند. الهام مرادزمان و فاطمه هاشمی نیک به ایرنا راه پیدا کردند. سهیلا رفیعی در خبرجنوب صفحه دانشجو و دانشگاه راه اندازی کرد. نجمه اشرفی برای سبحان نوشت.زهرا عسکری و مرضیه خداجو در دو خبرگزاری ایکنا(قرانی ایران) و شبستان به انعکاس رویدادهای مذهبی و قرآنی استان پرداختند و نغمه هنردار گزارش ورزشی نوشت.
ساره عبدالهی به عنوان کاریکارتوریست و زهرا حجازی و زهره صحت به عنوان عکاس به تولید محتوا میپرداختند. مینا خسروپور خبرگزاری بسیج دانشجو وابسته به بسیج دانشجویی را راه انداخت و زینب شهریاری و لیلا اکبرزاده و الهه بهرامی بیشتر وقت خود را صرف تهیه گزارش و مصاحبه کردند.
در این دهه همچنان شاهد بروز و ظهور بانوان روزنامه نگار در شیراز هستیم. هرچند عرصه اطلاع رسانی تنشهای مختلفی را به خود دیده است اما بانوان سعی کردند جایگاه خود را در این عرصه حفظ و بلکه ارتقا دهند. این روزها عرصه روزنامه نگاری شیراز شاهد حضور روزنامه نگاران جوان زن در این عرصه است که هم تحصیلات آکادمیک دارند و هم گستردگی رسانه ها و نیز توسعه روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات اجازه بروز خلاقیت و موفقیت را به آنها می دهد.
در همین حال انتقادات جدی نیز به فعالیت روزنامه نگاران زن در شیراز وارد است. بسیاری از آنان با حداقل حقوق فعالیت کرده و از پرداختن به مسائل زنان خودداری می‌کنند. برخی از زنان روزنامه نگار همچنان به سنت‌ها و شیوه های قدیمی روزنامه نگاری پای بند هستند و کمتر خلاقیتی در آثار آنان دیده می‌شود. بسیاری از آنها تحت تاثیر مسائل شخصی و خانوادگی خود قرار دارند و برخی دیگر همه وقت خود را صرف کار کرده و از تلاش جدی برای ارتقا سطح علمی و فنی باز ماندند.
البته نرخ رشد فعالیت زنان روزنامه نگار در شیراز بسان فعالیت اجتماعی زنان در کل جامعه است و همچنان جامعه امیدوار است که زنان تاثیرگذاری بیشتری در آینده ایران داشته باشند.
