خبر پارسی – فرزاد صدری – شهر را به عنوان موجودی زنده مکان زندگی مردمانی دانسته اند که تحرک دارند و برای توسعه، نقش آفرینی می کنند.
فضای شهری که شامل میدان، خیابان، تکیه، بازار، گذر و … است را نیز جزئی جدایی‌ناپذیر از ساختار شهر می دانند.برای این منظور و به جهت آنکه به شهر چهره ای انسانی ببخشیم،ناگزیر هستیم با استفاده از زیبایی بصری شهر را از حالت ماشینی و خسته کننده و بی روح خارج کرده و به آن روح ببخشیم.
اگر فکر می کنیم هرگونه فضایی را در شهر،فضای شهری می توان تعریف کرد،کاملا در اشتباه هستیم.نمی شود بدون در نظر گرفته گرافیک محیطی و زیبا سازی شهری و آرامش بصری شهروندان، اقدام به ایجاد زیر گذر و روگذر و پل و …پرداخت.
کالن نویسنده کتاب منظر شهری و از نخستین نظریه‌پردازان نظم ساختاری بین اجزاء و محیط،معتقد به هنری در شهر ورای معماری است، هنری مبتنی بر ارتباط. به گفته وی آمیختگی عناصری مانند بنا، طبیعت، ترافیک، تبلیغات و … محصولی ایجادمی‌کند که تسلط بر طراحی این مجموعه (کل مرتبط) با تکیه بر مفهوم ارتباط امکان‌پذیر است.
با این توضیح، نقش گرافیک شهری و محیطی و در یک کلام حضور شعور تجسمی در طراحی شهری،نشان دهنده درک گرداننده های آن شهر از نظر زیبا سازی اهمیت دادن به حس بصری شهروندان و تمامی بازدیدکنندگان یا عبور کنندگان از آن شهر است.
در حالی که زیبا سازی و ایجاد پروژه های عمرانی،لازم و ملزوم یکدیگرند،به نظر می رسد شهرداری شیراز آن اندازه که به عمران شهری اهمیت می دهد به زیبا سازی شهری کمتر توجه نشان داده است.
بیش از یک دهه پیش فرج الله رجبی شهردار وقت شیراز،اعلام کرد: برای عمران و آبادی باید شهر را زخمی کرد!ایده ای که اگرچه در ظاهر حرف درستی است اما در باطن برداشت نادرستی از آن شد و در حال حاضر شهروندان شیرازی معتقدند: شهرداری شیراز برای دان یک امتیاز عمرانی،دهها امتیاز زیبایی شهری را از شهروندان می گیرد و آنها را علاوه بر اینکه از زیبایی بصری محروم می کند،مجبور می سازد ماهها و در برخی موارد سال ها در عذاب ساخت و ساز قرار گیرند و علاوه بر هزینه روانی ناشی از شلختگی شهر،می باست گاهی نیز متحمل هزینه های مادی هم شوند.
از زمانی که مترو شیراز وارد فاز اجرایی شد میادین شیراز نیز با شهروندان این شهر غزل خداحافظی خواندند.اتفاقی که حتی می توانست یک توفیق اجباری برای زیبا سازی میادین شهری در شیراز باشد.تخریب میادین الله (گل سرخ) ولیعصر (عج)،امام حسین،نمازی،احسان،معلم و برخی دیگر از میادین می توانست توفیقی اجباری برای نوسازی و زیبا سازی میادین شهری در شیراز بر اساس آخرین متدهای زیبا سازی در دنیا باشد،اما نه تنها این اتفاق نیفتاد که تا سال ها دورتادور میادین را با گونی آبی رنگ پوشاندند،انگار که میدان شهری شیراز از دهه ۲۰ به امروز آمده باشند،بی آنکه تحولات شهرسازی را درک کرده باشند!پس از آن با یک درجه پیشرفت،ورقه های آهنی موسوم به پلیت جایگزین گونی کهنه ها شد تا تبلیغات فروش زنده گوسفند و منزل مبله مهمترین اتفاق این ورقه های آهنی باشد!
چند سال بعد و با تلنگر رسانه ها مدیران شهری یاد گرفتند به جای گونی و پلیت از نقاشی بر روی آهن و نصب استند استفاده کنند تا روح خسته شهروندان کمی التیام پیدا کند.اتفاقی که البته مدتی بعد رنگ باخت و با جابجایی مداوم این آهن های نقاشی شده بار دیگر شاهد هجوم شلختگی به شهر باشیم!با این توضیح که این شلختگی هیچ راهی را برای شهروندان باز نمی کند و میادین شهر بویژه میادین ولیعصر (عج) و امام حسین (ع) (فلکه ستاد) همچنان بر روی شهروندان بسته مانده است.اگر از سال گذشته تلاش شده تا بر روی میدان ولیعصر پل زده شود اما هرگز تمهیدی برای مرکزی تزین نقطه شهر یعنی میدان امام حسین (ع) اندیشیده نشد شاید ایجاد پل روگذر در این نقطه از شهر،از هر نقطه دیگری واجب تر بود.
این یادداشت البته بحثش بیشتر بر اهمیت زیباسازی میادین شیراز است،میادینی که در ارتباط گیری با شهروندان بسیار ضعیف عمل می کنند و فاقد روح و شادابی هستند. اگر از میدان دروازه قرآن با آن طاووس زیبایش بگذریم و قبول کنیم که میدان شهید مطهری هم حس خوبی به شهروندان می دهد،کدام میدان را می توان در شیراز سراغ گرفت که حداقل های زیبایی و گرافیکی را دارا باشد و به شهروندان حس خوبی را القاء کند؟
در بسیاری از شهرهای ایران می توان میادینی را پیدا کرد که نماد آن شهر است.همین مرودشت خودمان وقتی که واردش می شوی خوشه های زیبای گندم به شهروندان و گردشگران می گوید که اینجا مرودشت،شهر گندم است.در کاشمر،کشمش به عنوان نماد این شهر در منظر شهروندان قرار دارد و در قزوین انگور.در ساوه سبد انار در یکی از میادین خودنمایی می کند و در قاین زعفران.در تایباد و در یکی از میادین این شهر خربزه های شیرینش روح شهروندان را نواز می کند و در اسفراین مجسمه ترکیبی زیبایی که بیانگر نوعی کشتی بومی این شهر است در یکی از میادینش طراحی شده است.
در بسیاری از شهرها علاوه بر اینکه حداقل یک میدان را برای معرفی نماد شهری در نظر گرفته اند،سعی شده آن نماد را به زیبایی معرفی کنند.در میادین شهری شیراز اما خبری از نماد اصلی این شهر که گل و بلبل باشد نیست!ساعت گل سال ها پیش تخریب شد و پس از اینکه بدون برنامه ریزی ساعت گلی بی قواره و نازیبا در سوی دیگر فلکه ستاد طراحی شد،مدتی بعد آن ساعت نیز تخریب گشت!
زیبا سازی میادین شهری نه تنها به عنوان یکی از حقوق شهروندان تعریف می شود که در جلب و جذب گردشگر می تواند موثر باشد.علاه بر این از زیبا سازی میادین می توان در کاهش استرس شهروندان و کم کردن فشار روانی بر آنها نیز استفاده برد.زیباسازی میادین هم پاسخی به نیازهای درونی شهروندان است و هم می تواند کیفیت زندگی شهری را افزایش بخشد.متاسفانه آنقدر که در شیراز به پروژه های عمرانی و در راس آنها پل سازی و زیر گذر و روگذر توجه می شود کمترین اهمیتی به طراحی میادین به بویژه از منظر گرافیکی داده نمی شود.
زیبا سازی میادین در شهر شیراز بویژه در بافت مرکزی و جنوبی شهر از نگاه شهروندان نمره قبولی نمی گیرد و در مواردی برخی میادین زیبا و با مفهوم مثل میدان دفاع مقدس و ساعت گل را نیز از بین برده ایم .شهر گل و بلبل هیچ میدان گل زیبایی نداردو سبد گل میدان صنایع نیز بیش از آنکه یک اثر هنری باشد،به نظر اثری صنعتی است!
منظره هوایی یک میدان که مانند یک باغ ژاپنی زیبا آراسته شده در شهر لانووو ویل ـ دووان ـ نانسی در منطقه لورن در فرانسه
در شهر مارینیان در منطقه بوش ـ دو ـ رن فرانسه . این هلیکوپتر تزیین بخش یک میدان شهر است
تصویر دیدنی میدان شهر ویر در منطقه کالوادوس در فرانسه که نیاز به توضیح بیشتر ندارد
تصویر دیدنی یک ماهیگیر صدف سوار بر اسب پوشیده از برگهای سبز زینت‌بخش این میدان شهر اوستدانکرک در بلژیک در حاشیه دریای شمال است
قوری چای سبز و لیوان آن در این میدان شهر مغنیه در الجزایر نشاندهنده ذوق شهردار آن است
ذوق و ابتکار شهردار شهر ایپر در بلژیک در این میدان مشهود است
میدان خربزه در تایباد
میدان هندوانه در تایباد
میدان انار در فردوس
