*آنماری شَتله
خبر پارسی – آیا خیابان های پاریس را می شناسید؟بعضی ها یادآور نشانه ای هستند که در گذشته شهرتی داشته باشند : خیابان“رنار”(روباه).یا خیابان “شاکی پش”(گربه که ماهی می گیرد).بعضی دیگر نام هایی روستایی دارند مانند “خیابان شُمَن وِر”(جاده سبز)که در سابق به صورت مارپیچ در میان مزارع صیفی کاری و جالیز کشیده شده بود،یا خیابان “بِل فوی”(برگهای سبز)که از بالای دیوار یک پارک قدیمی مشاهده می شد.نام برخی دیگر از خیابان ها از مشاغل ساده گرفته شده است.مانند خیابان”لَنژری”(رخشویخانه)یا خیابان”روئه”(ریسندگی)و یا خیابان هایی که یاد آور وقایع قدیمی هستند:مثلا از روی رود”سِن”(تور ماهیگیری)از طریق خیابانی به همین نام می گذریم،در میدان”گِرِ”(سنگ سیاه)قطعات سنگ مخصوص سنگفرش خیابان ها را روی هم انباشته می کردند،در منتهی الیه خیابان”کروآ- نی وِر(صلیب نی وِر)یک مجسمه عیسی مسیح بر روی صلیب قرار داشت و همچنین در چهار راه “کرو آ-روژ”(صلیب سرخ) و “کرو آ د پتی شان”(صلیب مزارع کوچک).
نام خیابان ها و نام اشخاص
همچنین خیابان هایی وجود دارد که نام شخصیت ها را زنده می دارند.مالکان قدیمی نام خود را بر روی جاده هایی که از ملکشان می گذشت،می گذاشتند مثل خیابان”بوفیس” یا خیابان “بودلیک”.ویا اداره شهرداری در بزرگداشت کسانی که به شهر خدمتی کرده بودند،نامشان را بر روی خیابان ها می گذاشت،چنان که در بخش”ووگیرار”نام یکی از شهرداران قدیمی شهر به نام “فوندرای” بر روی یک خیابان گذاشته شده است.در غالب اوقات شهرتی که یک شخصیت دارد برای توجیه نامگذاری کفایت می کند و علاقه مندان به معماری می توانند خیابان های “تئودور-بالو”،”اوگوست به ره” و “ماله استوان”را از این دسته نامها بشمارند…
یک گذر کوچیک در ناحیه شانزدهم پاریس با ساختمان های سفید که درو پنجره های رنگ چرمی دارند و ترکیب حجمی آن ها و بام های مسطح،ساخته و پرداخته یک معمار بزرگ فرانسوی است با همه قدیمی سازی حال و هوای بسیار مدرن دارد.این گذر که در سال۱۹۲۷باز شده در آغاز از پنج ویلا و یک خانه نگهبانی تشکیل می شد و در آن هنگام مورد تمجید بسیار قرار گرفت.اما این شاهکار معماری امروزه در خطر ویرانی قرار دارد.
بسیار مجموعه های معماری دیگر هم وجود دارد که سیمای خاص پاریس را نشان می دهند.مثل خیابان “ریوولی”که به سبب نظم و ترتیب خاص خود و عقب نشینی کاملا کلاسیک مغازه ها چشمگیری و دلربایی خاص دارد.این خیابان در فاصله کاخ “لوور” تا میدان “کنکورد”از بیش از سیصد طاقنمای شبیه به هم تشکیل شده است که شبها نقاط نورانی چراغ آویز ها تاریکی یکدست آن را در هم می شکست.تجانس و همخوانی این نماهای سنگی تراش خورده،سبکی شکوهمند و در عین حال غیر شخصی به آن می دهد.این گذر و خصوصیتی که دارد دستاورد معماران بزرگ فرانسوی پی یر فرانسوالئونار فونتن(۱۷۲۶-۱۸۵۳) و شارل پرسی یه(۱۷۶۴-۱۸۳۸)است که در جریان بازسازی محله توئیلری در اواخر قرن هیجدهم،خیابان را به این صورت طرح ریزی کردند.
رمبوتو و هوسمن
در قرن نوزدهم رمبوتو و هوسمن که یکی پس از دیگری در سالهای ۱۸۳۳و۱۸۷۰ شهردار منطقه بودند،سیمایی را به پاریس دادند که تا به امروز حفظ شده است.آن دو شهردار،شبکه بزرگ راه ها را باز سازی کردند و در طی نیم قرن بزرگترین طرح راهسازی را که پاریس هرگز به خود ندیده است به انجام رساندند.
در این طرح بعضی از راه ها سر از حومه شهر،که در آن هنگام هنوز آباد و مسکونی نشده بود،در آوردند.چند محله نو ساخته شد مثل”محله اروپا”که طرح آن در سال ۱۸۲۶ در محل پارک های قدیمی”تی وولی”ژی ریزی شد ولی ساختمان خانه ها به کندی انجام گرفت.از”میدان اروپا”که بر فراز شبکه راه های آهنی که به ایستگاه”سن لازار”منتهی می شوند،بنا شده است شش خیابان منشعب می شود که هر کدام به نام یک پایتخت نامگذاری شده است:خیابان کنستانتینوپل(قسطنطنیه)،مادرید،وین،لندن،برلن(که امروزه لی یژ شده است)ولنینگراد.سیمای بناهای قطور با نما هایی از سنگ های تراش خورده مطابق قاعده “گاباریت”ساخته شده است که بر اساس آن ارتفاع ساختمان ها با پهنای خیابان ها نسبت مستقیم دارد.بام ها و شیروان هایی که لبه هایشان شکسته است و مشخصه پاریس هستند،و تخته سنگ های کبود رنگ به کبودی رنگ آسمان که با شیب تندی که دارند مانع از استعمال سفال می شوند نتیجه رعایت همین قاعده است.عقیب نشینی طبقه پنجم نسبت به طبقات پایین تر و وجود اجتناب نا پذیر یک بالکن تا ارتفاع گلویی در جلو طبقه پنجم از همین قاعده منتج شده است.از این تضاد شهر سازی یک آهنگ منظم حاصل شده است که در آن ساختمان به ساختمان تقطیع عمودی درگاهها در کنار خط مستقیم و بی نهایت گلویی ها،زیبایی خاص پدید آورده است.
بعضی از راه ها و خروجی ها سبب شده اند که شکل ظاهر محله های پر جمعیت بهم بخورد و خرابی های بسیار ایجاد شود.اما این کار ها برای بهبود وضع ارتباطات،امنیت،سازندگی،تزیین و آرایش پایتخت صورت گرفته است.مثلا در محور اصلی شمال-جنوب که با بلوار های”سباستوپول” و “سن میشل”مشخص می شود،هنوز همان بنا های قرن نوزدهم به چشم می خورد.البته این ها نمونه های بزرگ دستکاری در بافت شهری قدیمی است.وگرنه کافی است کسی در اطراف میدان”سن میشل”گشتی بزند تا در میان نقش پیچیده زیبایی که از ترکیب خیابان ها و گوچه های”لاهارپ”،”لااوشت” و “شاکی پش “پدید می آید بناهای حجیم را با نما های باریک و پنجره های مخصوص که یادگار گذشته ای دور هستند،مشاهده کند.
دویدن در خیابان ها
حالا در این شبکه تو در تو و سر درگم خیابان ها،کدام یک را انتخاب کنیم؟خیابانی را که می گویند طولانی ترین خیابان ها است یا آن را که پهن ترین شمرده می شود؟خیابان هایی را که از تغییر و تبدیلات هوسمن در امان ماندند یا خیابان هایی را که مجموعه ای از سبک های معماری را عرضه می کنند؟خیابان هایی را که بر سنگفرششان آشنایانه پا می نهیم سا خسابان هایی که گویی به زیارتشان می رویم؟
برای پاسخ این پرسش ها به ریمون کونو گوش فرا دهیم که شاعرانه سروده است:
خیابان هایی وجود دارد که همچون ناوه لوله مانندند
و خیابان هایی که به طاقنما می مانند
بولوارهایی وجود دارد که زشت و حقیرند
و بولوار های دیگری که به سیخ کباب شبیه اند
و در رویشان اتومبیل ها-چون دانه های تسبیح-گویی به نخ کشیده شده اند
میدان هایی وجود دارد که دوازده ضلعی اند
و بعضی از آنها درست به دوزخ می مانند
خیابان هایی وجود دارد که به شکل سوسیس هستند
و روی آنها سوسک و زنبور راه می رود
آبراهه هایی –مثل شهر ونیز-وجود دارد
و جزیره هایی چنان که در شهر فریزا
پل ها،بن بست ها،سکو های ساحل رودخانه
حیاط ها،راه های پست و بلند،کوچه ها
آه که چه،که چه که چه تنوعی در راه و کوی و برزن شهر پاریس {وجود دارد}…
*آنماری شَتله معمار است و رساله دکتری خود را در باره «مدارس ابتدایی در پاریس از ۱۸۷۰ تا ۱۹۱۴ » نوشته است.او در همین رابطه نمایشگاهی در سال ۱۹۸۵ ترتیب داد.آنماری شَتله دو شماره از بولتن انستیتوی معماری فرانسه را با عنوان های «مسکن در پاریس ۱۹۸۴ – ۱۹۸۰ (چاپ ۱۹۸۵) و «لیسبن» در مجموعه «اختصاص شهرها» (چاپ ۱۹۸۸ ) انتشار داده است.او همچنین همراه مونیک آلب و تیری ماند و کتاب به مسکن بیندیشیم،مساله مسکن(مارداگا،بروکسل،۱۹۸۸) را منتشر کرده است.
منبع: ویژه «نامه خاطره و خیابان» مجله پیام یونسکو – خردادماه
