خبر پارسی – با توجه به اینکه دکتر ایمانیه هم اکنون دو دوره متوالی است ریاست دانشگاه علوم پزشکی شیراز را بر عهده دارند و بحث هایی در زمینه عدم انطباق ادامه ریاست وی با آیین نامه شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شده است لذا بر آن شدیم جهت بررسی دقیقتر با آقای فرهاد دادفر وکیل پایه یک دادگستری و عضو کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای منطقه فارس موضوع را مطرح کنیم. ایشان ضمن توضیح کامل در مورد جایگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی و “آئین نامه جامع مدیریت دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری” معتقد است از نظر این آئین نامه دوره ریاست بر دانشگاه ۴ سال است که با رعایت شرایط و تشریفات خاص قانونی تنها برای یک دوره قابل تمدید است اما ادامه متوالی ریاست بیش از ۸ سال یا دو دوره خلاف مقررات جاری است. مشروح سوالات خبر پارسی و پاسخ های ایشان در ادامه آمده است.
به عنوان شروع از مصوبه شواری عالی انقلاب فرهنگی در خصوص مدیریت دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی توضیح مختصری بدهید.
شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان یکی از عالی ترین نهادهای حاکمیتی در حوزه سیاستگذاری های کلان و تنظیم ضوابط و قواعد مربوط به حوزه علمی و فرهنگی کشور با ریاست عالیه رییس جمهوری و مرکب از حدود۴۰ عضو حقیقی و حقوقی فعالیت می کند. از سال ۱۳۷۰ قوانین و مقررات متعدد و متنوعی در خصوص نحوه انصاب و انتخاب روسای دانشگاهها و موسسات آموزش عالی اعم از دولتی،غیردولتی، غیرانتفاعی و دانشگاه آزاد اسلامی و حوزه اختیارات آنها و نحوه عملکرد و چارچوب و ساختار تشکیلاتی و سازمانی این مؤسسات وجود داشت که به لحاظ پراکندگی و تنوع، در عمل نوعی سردرگمی و اشکلات اجرایی را پدید می آورد و همانطور که می دانید دو وزارتخانه بهداشت،درمان و آموزش پزشکی و علوم،تحقیقات و فناوری عمده ترین متولی این حوزه به حساب می آیند.
در همین راستا “آیین نامه جامع مدیریت دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری” در تاریخ ۱۰/۱۲/۱۳۸۹ و در جلسه ۶۸۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب اعضاء آن رسیده است و در مقدمه آن نیز هدف از بازنگری و تدین این آیین نامه را بالندگی، پیوستگی مدیریتی، تعامل سازنده ارکان مختلف دانشگاهی با یکدیگر و پاسخگویی مناسب در برابر مراجع ذیصلاح، تعیین سطوح مدیریتی و همسان سازی نحوه انتصاب مدیران در کلیه دانشگاهها و موسسات آموزش عالی عنوان نموده است. بر این اساس این آیین نامه که در ۱۸ ماده و ۳۳ تبصره به تصویب رسیده است برای کلیه دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی،پژوهشی و فناوری دولتی و غیردولتی وابسته به دو وزارتخانه علوم،تحقیقات و فناوری و بهداشت،درمان و آموزش پزشکی و سایر دستگاههای اجرایی و نهادهای عمومی کشور و دانشگاه آزاد اسلامی لازم الاجرا می باشد.
مصوبه مربوط به مدیریت دانشگاهها چه شرایطی را برای تعیین ریاست دانشگاهها و مؤسسات آموزشی تعیین می کند؟
در این آیین نامه عالی ترین رکن هر مؤسسه هیأت امنا می باشد و رییس هر مؤسسه بالاترین مقام اجرایی و دومین رکن مؤسسه است که مسئول کلیه امور مؤسسه و نماینده حقوقی آن نزد مراجع ذیصلاح بحساب می آید. با این حال روند تعیین رییس هر مؤسسه از شرایط خاصی برخوردار است و مراحل خاصی را باید طی کند که در ماده ۴ بند «ب» آیین نامه مورد اشاره قرار گرفته است. روال قانونی موجود از این قرار است که وفق بند «ب» ماده۴ ابتدا وزیر هر یک از وزارتخانه های علوم،تحقیقات و فناوری و بهداشت،درمان و آموزش پزشکی برای هر مؤسسه که منظور همان دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی است یک نفر را که شرایط عمومی و اختصاصی آن در بند «ج» همین ماده آمده است به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد می کند و در صورت تأیید شورا با حکم وزیر مربوطه به انجام وظایف و اختیارت مربوطه که در بند«ه» همین ماده تصریح گردیده مبادرت می نماید.
دوره ریاست هر نفر چه میزان است و نحوه انتخاب مجدد هر رییس چگونه خواهد بود و آیا مانعی برای انتخاب مجدد وجود دارد؟
مطابق همان بند «ب» ماده ۴ آیین نامه مدت دوره ریاست هر نفر چهار سال پیش بینی شده است. بعلاوه وفق تبصره ۱ همین ماده ۴ انتخاب متوالی افراد برای یک دوره ۴ ساله دیگر بلامانع است. ولی همین انتخاب برای دوره دوم قیودی دارد که باید به آن توجه شود. اول آنکه در صدر ماده تصریح داشته : « انتخاب مجدد افرادی که با انجام تشریفات مقرر در این ماده منصوب می شوند بصورت متوالی تنها برای یک دوره بلامانع است» و این بدان معناست که اگر مثلا فردی قبل از تصویب این قانون و بدون طی تشریفات خاص مقرر در این ماده به ریاست دانشگاه یا مؤسسه آموزشی رسیده است، چون انتصاب اولیه وی برای دوره اول وفق تشریفات خاص این آیین نامه نبوده است لذا برای بار دوم هم نمی تواند به عنوان ریس انتخاب شود. به عبارت بهتر تنها کسانی می توانند بطور متوالی برای دوره ۴ ساله دوم انتخاب شوند که دوره اولیه شان با رعایت تشریفات این قانون بوده باشد.
دوم آنکه باید توجه شود که در قسمت دوم تبصره۱ عنوان نموده که در موارد استثناء، انتخاب مجدد برای دوره بعدی پس از تأیید و اخذ مجوز از شورای عالی انقلاب فرهنگی امکان پذیر است. این بدان معناست که اولاً مرجع انتخاب مجدد فردی که سابقاً با رعایت تشریفات این آیین نامه انتخاب گردیده و مشکلی هم از این حیث شرایط عمومی و اختصاصی ندارد همان وزیر است بدون آنکه روال و تشریفات پیشنهاد به شورای عالی انقلاب فرهنگی و تأیید مجدد شورا را لازم داشته باشد. ثانیاً اگر فردی سابقاً با رعایت تشریفات خاص این آیین نامه انتخاب نشده باشد و یا برخی شرایط عمومی مانند التزام عملی به احکام اسلامی و یا تأهل یا داشتن حداقل ۳۰ سال و حداکثر ۶۵ سال سن را نداشته باشد و یا برخی شرایط اختصاصی مانند داشتن حداقل۵ سال سابقه خدمت در دانشگاهها یا عضویت در هیأت علمی را نداشته باشد این ها موارد استثنایی بحساب آمده و حتما برای انتخاب مجدد فردی برای دوره دوم بایستی همان روال خاص پیشنهاد به شورا و اخذ تأیید و مجوز از شورا طی شود یعنی در این شرایط استثنایی وزیر نمی تواند برای بار دوم چنین فردی را بدون تأیید و اجازه شورای عالی انقلاب فرهنگی ابقا نماید.
دقیقاً منظور از «موارد استثنایی» برای انتخاب رییس در آیین نامه مربوطه چیست؟
در واقع منظور از « در موارد استثناء» که در تبصره ۱ ماده۴ آمده همین موارد نداشتن شرایط عمومی و اختصاصی یا طی نشدن تشریفات خاص این آیین نامه در انتخاب دوره ۴ ساله اول هستند و این را می توان به خوبی از مفاد تبصره ۱ و ۲ بند «ج» ماده۴ در خصوص شرایط عمومی و اختصاصی رییس استنباط نمود و اینکه برخی این تبصره ۱ را به نحوی تفسیر می کنند که رییس می تواند برای بار سوم بطور استثنایی آن هم با مجوز و تأیید شورا انتخاب شود اشتباه و بر خلاف مدلول آیین نامه و قصد قانون گذار است. در واقع آیین نامه برای جلوگیری از خود سری و خودرأیی مقامات اجرایی در وزارتخانه های مربوطه و ممانعت از بروز فضای مستبدانه در محیط های علمی و آموزشی وارد عمل شده و شورای عالی انقلاب فرهنگی را به عنوان مافوق و سیاست گذار کلان در امور آموزشی،علمی و فرهنگی بر وزارتخانه های مربوطه تعریف کرده و فقط انتخاب را برای دو دوره ۴ ساله مجاز دانسته و حتی انتخاب برای بار دوم را نیز که به نظر می رسد حق قانونی هر کس است را نیز مقید و مضیق نموده به نحوی که اگر فردی در دوره اولش بدون رعایت تشریفات خاص آیین نامه انتخاب شده بوده و یا اینکه همه شرایط عمومی و اختصاصی ریاست را نداشته باشد، مشمول عنوان شرایط استثنایی دانسته و انتخاب او برای همان بار دوم را هم منوط به طی دوباره تشریفات و اخذ مجدداً تاییدیه و مجوز از شورای عالی انقلاب فرهنگی نموده است.
خیلی ساده می پرسم آیا از لحاظ قانونی ریاست بر دانشگاه بیش از دو دوره مجاز است؟
خیر، با توجه به ضوابط مقرر در آیین نامه مذکور و آنچه که در موردشرایط لازم برای احراز سمت ریاست موسسات عنوان شده و با توجه به تشریفات خاصی که مقرر شده ریاست افراد برای بیش از دو دوره متوالی بر دانشگاهها و موسسات آموزش عالی امکان پذیر نبوده و خلاف مقررات جاری است.
