فارس همچنان در انتظار موزه ای بزرگ و استاندارد و در شان است
سردبیر
خبرپارسی – عضو و معاون هیات اجرایی ایکوم ایران با تاکید بر اینکه، نکته قابل تأمل آنکه چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی شیراز و فارس همچنان در انتظار موزه‌ای بزرگ و استاندارد در حد و شان داشته‌های تاریخی خود است،
کوروش کمالی سروستانی امروز دوشنبه ۲۷ اردیبهشت ماه در نشستی که به مناسبت روز جهانی موزه با خبرنگاران برگزار کرد با بیان اینکه قلمرو گسترده‌ای را که بدان مباهات می‌کنیم، میراث غنی است که نیاکانمان در حوزه‌های فرهنگی و هنری ملی ما پی ریخته‌اند. افزود: آنان یادمان‌هایی را آفریده‌اند که برخی به عیان در دل میراث فرهنگی‌مان نقش شده و برخی نیز چونان راز سر به مهری در دل معنویت فرهنگ این سرزمین نهفته است.
عضو و معاون هیات اجرایی ایکوم ایران گفت: بی تردید، تجسم ذوق و هنر مردان و زنان هنرمند قرون گذشته، آثاری که تأمل‌برانگیز و چشم‌نوازند، دستاوردهایی از اندیشه و ذوق ایرانی که دارای فرهنگی غنی و پربار است، خاطرمان را مشعوف خواهد ساخت چرا که رمز و راز تداوم حیات خویش را در آنها می‌یابیم و هویت خویش را بدانان باز می‌شناسیم.
مدیر دانشنامه فارس گردآوردن آثار بازماندۀ نیاکانمان در گنجینه‌هایی که امروزه آن را «موزه» می‌نامیم، را ادای دین بدان‌چه آنان بدان همت گماشته اند و مباهاتی است ما را بدان چه که بر پایه‌های رفیعش ایستاده‌ایم، برشمرد و افزود:
تعاریفی که امروزه از موزه براساس کارکردهای آن شده است، در قالب مفاهیمی چون تعریف ایکوم، شورای بین‌المللی موزه وابسته به سازمان فرهنگی، علمی و تربیتی سازمان ملل متحد یونسکو می‌گنجد که خود جامع‌ترین تعریف موزه است .
او موزه را مؤسسه‌ای دایمی و بدون هدف مادی دانست که درهای آن به روی همگان گشوده است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند و هدف موزه‌ها را تحقیق در آثار و شواهد برجای مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار به‌ویژه به نمایش گذاردن آنها به‌منظور بررسی و بهره‌وری معنوی برشمرد .
موسس موزه فرهنگ فارس با بیان اینکه موزه‌ها خانه‌های فرهنگ و تمدن جامعه انسانی و رازگشای گذشتۀ اند و در عین حال تصویری کمابیش روشن از هویت کنونی ما را ارایه می‌دهند، افزود: بر این اساس عناصر مجموعه‌های موزه‌ای به این اعتبار، نه تنها گنجینۀ ملی یک کشور بلکه جزیی از اسناد جهانی فرهنگ و تمدن انسانی به‌حساب می‌آیند. برهمین اساس است که نگرش جهان امروزی به موزه، به‌عنوان یکی از نهادهای فرهنگی چنان است که این نهاد در برنامه‌ریزی فرهنگی کشورها سهم به‌سزایی دارد.
کمالی سروستانی سفر ناصرالدین شاه قاجار به فرنگ، کاوش‌های محوطه‌های تاریخی ایران توسط کاوشگران فرانسوی و آلمانی، اهتمام صنیع‌الدوله در ۱۲۹۵ و پیگیری و روشن‌بینی‌های علی‌اصغرخان حکمت وزیر معارف وقت در دهه دوم قرن پیشین عوامل ایجاد موزه دانست و گفت: نخستین موزه استاندارد ایران در سال ۱۳۱۶ به‌عنوان موزه ایران باستان که بعدها موزه ملی ایران خوانده شد با طراحی آندره گدار آغاز می‌شود. تاریخ فرهنگی استان فارس نشان از آن دارد که استان فارس و شهر شیراز پس از تهران اولین استانی است که در آن موزه تأسیس می‌شود.
عضو و معاون هیات اجرایی ایکوم ایران تصریح کرد؛ همزمان با کاوش‌های هرتسفلد ایران‌شناس آلمانی در تخت‌جمشید مجتمع ساختمانی بزرگی در بخش جنوبی صفه تخت‌جمشید بازسازی شد که بخشی از همین مجموعه در سال ۱۳۱۶ به‌عنوان موزه تخت‌جمشید مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
موسس موزه گنجینه تاریخ فارس،گفت: دومین موزه استان فارس در سال ۱۳۱۷ با نام موزه پارس در باغ نظر شیراز که به‌عمارت کلاه فرنگی و باغ شاهزاده نیز معروف است تاسیس شد، و ادامه داد؛ این باغ به دستور حسینعلی میرزا فرمانفرما مرمت شد و دو عمارت به‌نام‌های «آیینه» در شمال غربی و «خورشید» در شمال شرقی آن ساخته شد، مقبره کریم‌خان زند نیز در همین موزه قرار دارد.
کمالی سروستانی حفط اشیا کشف شده مجموعه بیشابور در سال ۱۳۱۷ را عامل ایجاد موزه در این محمموعه اعلام کرد و افزود: البته پس از چند سال از فضای موزه و اتاق‌های آن به‌عنوان محل اقامت هیات حفاری استفاده می‌شود و مدت‌ها کاربری موزه نداشت تا اینکه مجدداً در سال ۱۳۸۱ با طراحی داخلی جدید به موزه ساسانی تبدیل شد.
موسس موزه فرهنگ فارس جنگ حهانی دوم و مشکلات اقتصادی و تغییر نگاه وزیران کابینه جدید را دلیل تاسیس نشدن هیچ موزه ای در دهه های بیست و سی در استان فارس عنوان کرد و گفت: ۲۷ سال بعد و در سال ۱۳۴۴ موزه آستان مقدس احمدی و محمدی شاهچراغ(ع) در صحن مطهر این مجموعه با توجه ویژه به نسخ و قطعات خطی و نیز برخی از نمادهای دینی افتتاح می‌شود.
وی افزود: در سال ۱۳۴۸ موزه نارنجستان قوام توسط مؤسسه آسیایی دانشگاه شیراز که ریاست آن را آرتور پوپ به‌عهده داشت تأسیس می‌شود و همین دانشگاه در سال ۱۳۵۳ موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی خود را افتتاح می‌کند.
علاوه بر این در سال ۱۳۵۳ موزه باغ نشاط لار افتتاح می‌شود و پرونده ساخت موزه در فارس در یک دوره ۴۱ ساله یعنی از سال‌های ۱۳۱۶ تا ۱۳۵۷ با ثبت ۷ موزه بسته می‌شود.
عضو و معاون هیات اجرایی ایکوم ایران سپس به زمان تاسیس نخستین موزه پس از پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کرد و افزود: این موزه توسط سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۶۴ با عنوان «موزه سنگ هفت‌تن» در مجموعه تاریخی هفت‌تنان تأسیس شد و در سال ۱۳۶۷ در ساختمان کاخ پذیرایی که در اختیار بنیاد شهید فارس قرار گرفته بود «موزه شهدا» با آثاری از هنرمندان تجمعی معاصر و نیز آثاری از شهدای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس استان فارس و اسناد ساواک به‌عنوان دومین موزه شهدای کشور بعد از تهران افتتاح می‌شود و تا سال ۱۳۷۱ به فعالیت خود ادامه می‌دهد. در دهه ۷۰ تنها یک موزه در شیراز تأسیس می‌شود و آن هم «موزه نظامی عفیف‌آباد» است که در سال ۱۳۷۰ در باغ عفیف‌آباد افتتاح می‌شود .
مدیر دانشنامه فارس با بیان اینکه در دهه هشتاد، هفت موزه در استان فارس تاسیس شد ونکته قابل توجه در این دهه رونق تاسیس موزه‌های خصوصی است، افزود: در واقع پیش از این دوران هیچ موزه خصوصی در استان فارس تاسیس نشده بود.
او پنج موزه این دهه که در شیراز تاسیس شده‌اند به ترتیب: موزه آثار خانقاه احمدی (خصوصی ـ ۱۳۸۰)، موزه خاتم در خانه تاریخی سعادت (مشارکتی ـ ۱۳۸۲)، موزه تاریخ فارس در خانه تاریخی زینت‌الملوک (خصوصی ـ ۱۳۸۲)، موزه هنر مشکین‌فام در خانه تاریخی فروغ‌الملک (خصوصی ـ ۱۳۸۳). موزه لباس سنتی در خانه تاریخی صالحی (مشارکتی ـ ۱۳۸۴) و هم‌چنین موزه مردم‌شناسی روستای دوان کازرون (خصوصی ـ ۱۳۸۴) و موزه کریشکی در لارستان (خصوصی ـ ۱۳۸۸) عنوان کرد .
کمالی سروستانی اعتقاد دارد دهه نود دارای جایگاه ویژه‌ای در روند رشد کمی موزه‌های خصوصی و دولتی در کشور و استان فارس دارد. تسهیل صدور مجوز مجموعه‌داری و موزه‌داری، توجه به آثار فرهنگی و هنری، علاقمندی سرمایه‌گذاران و مجموعه‌داران به عرضه مجموعه‌های ارزشمند خود اعم از اشیاء تاریخی، نسخ خطی، قطعات خوشنویسی، سکه‌های تاریخی، آداب و رسوم و فرهنگ محلی شهرها و روستاها موجب می‌شود که تاسیس موزه‌ها در استان فارس در این دهه پرشتاب شود .
موسس موزه گنجینه تاریخ فارس آمار موزه‌های تاسیس شده در دهه نود استان فارس را نشان‌دهنده رشد بیش از ۱۵۰ درصدی تاسیس موزه به نسبت آمار موزه‌های فارس از سال ۱۳۱۶ تا ۱۳۸۹ دانست و ادامه داد: براساس آمارهای فوق هم‌اکنون ۴۵ موزه در استان فارس ثبت شده است که با توجه به اینکه آمار موزه‌های ایران ۷۵۰ موزه است کمی بیش از ۶ درصد را در بر می‌گیرد که با توجه به ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی استان فارس هنوز این استان تا رسیدن به جایگاه خود در صنعت موزه‌داری راهی دراز در پیش دارد.
عضو و معاون هیات اجرایی ایکوم ایران با تاکید بر اینکه، نکته قابل تأمل آنکه چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی شیراز و فارس همچنان در انتظار موزه‌ای بزرگ و استاندارد در حد و شان داشته‌های تاریخی خود است، افزود: هم‌اینک طرح موزه منطقه‌ای، باغ موزه مشاهیر ادب ایران و جهان و موزه پاسارگاد از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس با همکاری بخش خصوصی در دست اجرا و پیگیری است اگرچه موزه پاسارگاد بیش از ۴۰ سال و موزه منطقه‌ای و باغ موزه مشاهیر بیش از ۲۰ سال از آغاز شروع عملیات عمرانی آن می‌گذرد.
کمالی سروستانی در پایان اطهار امیدواری کرد که با درایت و همت علاقمندان به تاریخ و فرهنگ ایران زمین و نیز همکاری نهادهای دولتی و شهرداری شیراز در دهه اول قرن جدید طرح‌های آغاز شده به سامان برسند و تاسیس موزه هنرهای معاصر، موزه سعدی، موزه حافظ، موزه زندیه، موزه تاریخ شیراز، موزه قرآن و موزه مکتب هنری شیراز در دستور کار قرار گیرد.
