خبرپارسی – آئین بزرگداشت ملاصدرا فیلسوف نامی در زادگاهش شهر شیراز برگزار شد.
در این رویداد آیت‌الله لطف‌الله دژکام امام‌جمعه شیراز،آیت‌الله احمد بهشتی رئیس مجمع عالی حکمت شعبه فارس، آیت‌الله علی‌اکبر کلانتری عضو مجلس خبرگان رهبری، حجت‌الاسلام مرتضی جوادی آملی رئیس بنیاد اسراء، کورش کمالی سروستانی مدیر دانشنامه فارس و جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه در مدرسه خان شیراز حضور داشتند.
برگزاری این رویداد به همت دانشنامه فارس، مجمع عالى حکمت اسلامى شعبه شیراز و مدرسه خان بود.
مکتب متفاوت
در ابتدای این رویداد، کمالی سروستانی با اشاره به جایگاه مدرسه خان گفت: این مکان، جایگاهی گرانمایه دارد که به روزگارانی دور؛ الله‌وردی خان، حاکم آن روزگاران، را بر آن داشت تا خشت خشت بنایی را با همراهی امام قلی خان در شیراز بنیان نهاد که هم از آن روزگاران تا هم‌اینکِ اینک؛ عُصاره هزار سال تفکر و اندیشه اسلامی در گوشه و اکنافش، به نجوای عالمان و فیلسوفان و ره‌جویان علم و حقیقت آراسته شود؛ سنگ‌بنایی تاریخی که افزون بر حکمت و فقه و ادب؛ فرهنگ دوستی و آزاداندیشی نادره‌های دوران خود را در حافظه تاریخی خویش دارد؛ گویی طاق و ایوانش نهاده شد تا رستنگاه حکمت متعالیه‌ای شود که از ذهن وقاد و خردورز صدرالمتالهین، ملاصدرای شیرازی بارور شود و ریشه بگستراند؛ آنگونه که تلخکامی تبعید به تقدیر مانایی و نیک‌نامی رقم خورد؛ از اصفهان تا کهک قم و تا دارالعلم شیراز!
تا دیگر بار پس از نخستین مکتب عقلی در قرن هشتم و نهم و دهم ، این بار گامی به سوی نهادینه کردن مکتب عقلیِ دیگر، با حضور ملاصدرا و همراهی فیض کاشانی و عبدالرزاق لاهیجی در مدرسه خان و مهم‌تر از مکتب اول، برداشته شود و تاریخی را پی ریزد در بنگاه مکاتب شیراز با نام مکتب حکمت متعالیه ! آنچنان که میزان تعقل و رواج حکمت و منطق را در اندیشۀ دوران ملاصدرا، شاخصۀ رشد و پیشرفت و بلوغ این سرزمین سازد. منطق، فلسفه و کلام اسلامی‌یی که با نام چهار حکیم ترازاول عالم اسلام؛ فارابی، ابن‌سینا، سهروردی و ملاصدرا هویت یافته است.
وی افزود: بدین قرار شیراز در قرن یازدهم شاهد مکتب دیگری باشد متفاوت با مکتب اول؛ برآمده از مشاء، اشراق ، عرفان ، کلام و فلسفۀ اسلامی که مکتبی است که ایران زمین بدان می‌بالد. این مکتب گرچه به لحاظ زمانی دیرهنگامی در شیراز نپایید؛ اما به لحاظ عمق و غنا و بالندگی شیراز را متعالی ساخت.
تفکر و اندیشه صدرایی ادامه یابد
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس ادامه داد: دستاوردهای فلسفی و حِکَمی این حکیم نامی، چنان سترگ و قَدَر است و اَظهَرُ مِنَ الشمس که کافه انام را از خواص و عوام با آن معرفتی است ، اما در میان این همه آثار برجای مانده از او، جُنگی ادبی نیز خوش رخ می‌نماید که در خاندان ملا محسن فیض کاشانی، داماد او، از نسلی به نسلی دیگر ره یافته و در روش‌شناسی فلسفه متعالیه صدرایی، تاریخ فلسفه اسلامی و شناخت چگونگی استتنتاج آرا بدیع ملاصدرا از منابع حکم رایج دوران وی جایگاه در خوری دارد. این جُنگ به نوعی بیانگر آراء و افکاری است که الهام‌بخش اندیشه و آرای ملاصدرا و حکمت متعالیه صدرایی است.
این فارس پژوه گفت: در میان برگزیده آثاری که در این جُنگ گرد آمده و و آبشخور اندیشگان اخلاقی، عرفانی و ادبی ملاصدراست؛ برگزیده‌ای از داستان‌ها و حکایات بوستان سعدی وجود دارد که علاوه بر تحمیدیه، بر مبانی اصول توصیه‌های اخلاقی به حاکمان و دولتمندان همچون عدل و رای، پاس رعیت، همدلی و نوعدوستی، گذرایی عمر و فنای مُلک و تکیه بر ماهیت اصل وحدت است.
وی تاکید کرد: خوش‌اقبالانه، این مکتب و این شاخص اندیشه، از همان زمان و تا کنون، پیروانی بسیار داشته که از سویدای جان در معرفت و گسترش آن به خامه جان کوشیده‌اند؛ اگرچه شمارگان آمار هم‌چنان حکایت از سترگی راهی دارد که در پیش روی داریم؛ چنانکه بر اساس آمار کتابشناسی ملاصدرا در سال ۱۳۹۷، ۵۶ عنوان کتاب در شمارگان ۳۶۷۰۰ پیرامون ملاصدرا منتشر شده که ۳۷ عنوان از آن در شمارگان ۲۵۷۵۰ چاپ اول آثار و ۱۹ عنوان در شمارگان ۱۰۹۵۰ چاپ مجدد آثارند. از این میان ۳ عنوان در شمارگان ۱۹۲۰ آثار تالیفیف ۱۴ عنوان در شمارگان ۸۴۳۰ ترجمه و شرح و ۳۹ عنوان در شمارگان ۲۶۳۵۰ کتاب‌های پیرامونی شامل نقد و تفسیر و زندگی‌نامه ملاصدراست.
کمالی سروستانی افزود: امروز اگرچه به داشتن حکیمی بزرگ چون ملاصدرا می‌بالیم؛ اما گاه آن فرارسیده است که در زادگاه وی که بالندگی و مانایی‌اش نیز در آن رقم خورده است، اهتمامی ژرف‌تر در تصحیح و طبع آثار ارزشمند فلسفی او و حکمای فارس و بزرگان مکتب فلسفی شیراز داشته باشیم. بی‌شک آنچه که امروز برایمان در خور اهمیت است، این است که تفکر و اندیشه صدرایی ادامه یابد و با داد و ستد با اندیشۀ جدید انسان امروزی، چالش‌های جدید جهانی را در حوزۀ اندیشه و اعتقادات پاسخگو باشد.
کلام ملاصدرا همان فلسفه؛ فلسفه ملاصدرا همان کلام
در ادامه این آیین آیت‌الله احمد بهشتی نیز گفت: کلام ملاصدرا همان فلسفه و فلسفه ملاصدرا همان کلام است گرچه برخی اصرار دارند فلسفه از کلام جدا شود یعنی فیلسوف نباید وارد بحث کلام شود.
آیت‌الله بهشتی توضیح داد: اگر صدرالمتالهین وارد عرصه تفسیر می‌شود چه تفسیر قرآن و چه حدیث، با همان فلسفه ملاصدرا سروکار داریم که در قالب تفسیر خود را نشان می‌دهد.
رئیس انجمن حکمت فارس درعین‌حال با اشاره به منتقدان ملاصدرا نیز افزود: گاه حکمت متعالیه در نزد ملاصدرا گره می‌خورد و جواب نمی‌دهد؛ اما این حکمت متعالیه ظرفیت دارد و قابل بسط است.
وی اضافه کرد: علامه طباطبایی در همین حوزه حکمت متعالیه ظهور می‌کند. او هم فیلسوف است هم مفسر، هم فقیه و هم اصولی و تشخیص می‌دهد باید فلسفه را در حوزه علمیه قم وسعت داد و بدین ترتیب علامه این گره‌ها را می‌گشاید.
وی در خصوص اندیشه ملاصدرا در حوزه تفسیر عنوان کرد: ملاصدرا با همان دیدی که در فلسفه دارد وارد عرصه قرآن می‌شود اما تفسیر به رأی نمی‌کند بلکه در تلاش است نظریه‌اش را بر قرآن عرضه کند.
آینده متعلق به حکمت متعالیه است
حجت‌الاسلام مرتضی جوادی آملی نیز دیگر سخنران این نشست بود.
وی بیان داشت: آینده متعلق به حکمت متعالیه و این شخصیت متعال است که با بال‌وپر گشودن به این اندیشه و بساط علم را به گونه دیگری رقم زد.
رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء با بیان اینکه ملاصدرا حلقه‌های علم را به‌صورت یک کاروان هم‌رنگ کرد، افزود: عارفان، حکما، متکلمان و حتی طبیعت‌گرایان درباره حکمت متعالیه اظهارنظر می‌کنند و درواقع این دانش فراز آمده و به بلندای آفتاب رسیده است.
جوادی آملی ادامه داد: بزرگی و عظمت ملاصدرا به بزرگی اندیشه اوست و وی حکمت را از همه شئون ظاهری و مادی دور داشت؛ به عبارت بهتر حکمت چراغی بود که در دل وی روشن شد و او هر جا که این چراغ روشن بود در زیر سایه‌اش حرکت می‌کرد.
وی خاطرنشان کرد: ملاصدرا کاروانی از علم بود، یعنی با تکیه‌بر هر علمی ازلحاظ موضوع، روش و هدف و نگاه و بینش ملاصدرا تنها از کسانی برمی‌آید که از علم به‌عین درآیند.
جوادی آملی افزود: ملاصدرا هیچ محدودیتی برای علم قائل نشد و از دوره آغازین، علم را آغاز کرد به همه آنچه بر آن نام علمی داریم و در حوزه اندیشه فراجناحی است، دست‌یافت، مسائل فلسفی را تا نهایت پی می‌گرفت و به سرانجام می‌رساند و با قطع‌نظر از مسائل بی‌شماری که در درون آن دستگاه معرفی شکل می‌یابد، نفس علم را به کمال رساند.
وی همچنین گفت: ملاصدرا در فلسفه، کلام و عرفان با مشرب‌های مختلف سعی داشت با حرمت‌گذاری به آن علم بر اساس همان علم مطالب را پیش برد و در چارچوب شکل یافته بر توسعه و ارتقای آن بیفزاید.
جوادی آملی تصریح کرد: از امتیازات بزرگ ملاصدرا و حکمتش همراه کردن کاروان علم و یکرنگ کردن آن است؛ صدرا فقط به زبان عقل باور داشت و از برهان و استدلال بهره می‌جست و هیچ‌گاه از آن پا فراتر یا فروتر نگذاشت.
