*محمدجوادشلتوک کار
خبر پارسی – تقریبا در تمامی کشورهای دنیا ایرلاین مادر،نمادغرورملی محسوب می شودودولت ها تمام توان خود را برای تقویب شرکت حمل کننده پرچم خود به اقصی نقاط دنیا به کار می بندند.این اتفاق در شرایطی رخ می دهدکه این کشورها توجه به رشد و پیشرفت شرکت های خصوصی فعال در حوزه صنعت هوایی رادرکنار ایرلاین مادر نیز از یاد نبرده اندودرواقع به توسعه همه جانبه توجه داشته اند نه توسعه تک بعدی.
مشکلات پیش رو-سهم کم جابجایی
در شرایطی که ما درکشور، به دلیل مشکلات پیش رو از نظر تعداد ناوگان و حجم جابجایی مسافردررده بندی آماری دررده ی پایین تری از رقم متوسط موجوددردنیا قرارداریم ،لزوم توجه جدی به این حوزه بیش ازپیش نمایان می گردد.
درواقع با توجه به سهم ۲ هزار میلیارد دلاری حمل و نقل هوایی در اقتصاد دنیا، کشور ایران باید نسبت به مساحت و جمعیت خود سالانه ۲۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی را از محل صنعت حمل و نقل هوایی تأمین کند.
اتفاقی که گرچه با تحقق برنامه‌های ۲۰ ساله هوا فضای کشور، چشم‌انداز ۱۴۰۴، برنامه ۵ ساله توسعه و قوانین حوزه بالادستی ممکن است رخ دهد،اما در شرایط کنونی و باجابجایی روزانه ۱۰۰هزار مسافردرکشوری که یک درصدازمساحت دنیا را به خود اختصاص داده است چیزی شبیه به یک رویاست.
ایرلاین های خصوصی
به اعتقاد برخی کارشناسان علت توجیه اقتصاد‌ی تشکیل ایرلاین های خصوصی، تقاضای نخبگان برای سفرهای هوایی است. افراد سیاسی، مد‌یران، کارشناسان یا تاجران هستند که با هواپیما ترد‌د می‌کنند. آنهایی که پول حمل و نقل از طریق هوا را د‌ارند و زمان و ایمنی برایشان مهم است. به همین دلیل سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه هوانورد‌ی بیشتر از حمل و نقل جاد‌ه‌ای صرفه اقتصاد‌ی د‌ارد.این موضوع یکی از دلایل رشد بخش خصوصی در صنعت هوایی کشورمان است.
اما امروزازسویی حدود۱۷ایرلاین در کشور ما فعال می باشند، که نتیجه این تعدد استفاده نشدن از تمام ظرفیت‌های آنها است.اتفاقی که می تواند با ادغام برخی ازاین ایرلاین ها موجبات ایجاد و شکل گیری ایرلاین‌های قوی‌تر، با ناوگان پیشرفته و مجهزتری را فراهم نماید.
و از سویی دیگر برخی از این ایرلاین‌ها متخصص این کار نیز نیستند وبا د‌انش و فناوری‌های نوین هوانورد‌ی آشنا نیستند و فقط سرمایه‌گذارانی محسوب می شوند که از نیروهای تخصصی استفاده می‌کنند.نیروهای عمومابازنشسته ای که بیشتر آنها تجارب ودانش خود را در ایرلاین مادرکشور یعنی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به دست آورده اند.
ایرلاین مادر نماد غرور ملی
هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران که با لوگوی منحصر به فردش برای هر ایرانی درسراسرجهان نماد غروروسربلندی تاریخ کهن ایران زمین است ،از هنگام تأسیس در سال ۱۳۴۰ تا سال ۱۳۶۰ هواپیمایی ملی ایران نام داشت که به اختصار «هما» نیز خوانده می‌شد. نام رسمی بین‌المللی این شرکت حامل پرچم ایران از آغاز تا کنون ایران ایر (Iran Air) بوده است.نامی که برای بیگانه ترین فرد ایرانی با صنعت حمل و نقل هوایی نیز نمادسفرهوایی است.
این شرکت در اولین سال تاسیس خود با جابجایی بیش از ۱۱ هزار مسافر رکوردی قابل تامل از خود بجای گذاشت تا با شروع دهه ۷۰میلادی دوران طلایی این ایرلاین نیز آغاز شود.دورانی که در سالهای ابتدایی آن یعنی سال ۱۹۷۱ تعدادی بوئینگ ۷۳۷-۱۰۰ و در سال ۱۹۷۴ تعدادی بوئینگ ۷۲۷-۲۰۰ وارد ناوگان شرکت شد. همچنین تحویل هواپیماهای گران قیمت بوئینگ ۷۴۷ از نوع ۱۰۰ و ۲۰۰ و اس پی از سال ۱۹۷۵ آغاز گشت.
در میانه دهه هفتاد میلادی، هما پروازهای بدون توقف بسیاری را به طور روزانه به قاره اروپا انجام می‌داد، در این دوره هواپیمایی ملی ایران تنها در مسیر تهران-لندن بیش از سی پرواز هفتگی انجام می‌داد. خط هوایی تهران به فرودگاه جان اف کندی نیویورک در سال ۱۹۷۵ با بهره‌گیری از بوئینگ ۷۰۷ و با یک توقف در فرودگاه لندن آغاز شد. با خرید بوئینگ‌های ۷۴۷ اس پی، هما این هواپیماهای دوربرد را در مسیر تهران-نیویورک به کار گرفت و به این ترتیب طولانی‌ترین خط هوایی بدون توقف جهان را راه اندازی کرد.خط پروازی که هنوز به دلیل منحصر به فرد بودنش مایه غرور ایرانیان است.
در ۸ اکتبر سال ۱۹۷۲ هما قرارداد خرید دو فروند هواپیمای مافوق صوت کنکورد را با کنسرسیوم انگلیسی-فرانسوی آن به امضا رساند. البته این هواپیماها هرگزبه ناوگان هما وارد نشدند، چرا که در آوریل ۱۹۸۰ با توجه به پیروزی انقلاب اسلامی و تجدید نظردرسیاست های خارجی دولت ، این قرارداد فسخ شد.
در سال ۱۹۷۸ هما ۶ فروند ایرباس مدل آ-۳۰۰ را برای به کارگیری در مسیرهای محلی از شرکت اروپایی ایرباس خریداری کرد و نخستین بهره بردار هواپیماهای ایرباس در خاورمیانه لقب گرفت. در پایان این سال هما به بیش از ۳۱ مقصد در داخل و خارج از ایران، از پکن و توکیوگرفته تا نیویورک به طور روزانه پرواز می‌کرد و در حال راه‌اندازی خطوط هوایی جدیدی به مقصد لس آنجلس و سیدنی بود.
در سالهای پایانی دهه هفتاد، هواپیمایی ملی ایران به عنوان رو به رشدترین شرکت هواپیمایی جهان شناخته می‌شد و در عین حال یکی از ایمن‌ترین، مدرن‌ترین و پردرآمدترین شرکت‌های هواپیمایی دنیا نیز به شمار می‌رفت. در سال ۱۹۷۶ هما پس از شرکت استرالیایی کوانتاس ایمن‌ترین شرکت هوایی جهان لقب گرفت.عملکرد هما می رفت تا از موقعیت استراتژیک ایران به عنوان نقطه‌ای میان شرق و غرب عالم به نحو احسن استفاده کند و ایران را به مرکز ترانزیت بار و مسافر در جهان تبدیل کند.آرمانی که به دلیل چالش‌ها و مشکلات جدی حمل و نقل هوایی در کشور ما در سه دهه گذشته رخ نداد.چالش هایی که یکی از بزرگترین آنها به وجود آمدن تحریم پس از انقلاب برای این صنعت بوده است.
تحریم های غیر انسانی که مشکلاتی را در امر تعمیر و نگهداری و برنامه ریزی برای صنعت هوایی کشور ایجاد نموده است.
بخش خصوصی و منافع ملی
ریسک پذیری مهم ترین بحث در سرمایه گذاری بخش خصوصی در صنعت حمل و نقل هوایی است، به این معنا که باید انگیزه بخش خصوصی جهت سرمایه گذاری در بخش مذکور افزایش یابد. امنیت در سرمایه گذاری و بازگشت سرمایه از دیگر مواردی است که باید توجه شود تا بخش خصوصی خود در عرصه سهام دار شدن گام بردارد.همچنین قوانین و مقررات و یا شیوه سرمایه گذاری از جمله مواردی است که بخش خصوصی را در سرمایه گذاری دچار مشکل می کند. نحوه مدیریت در سرمایه گذاری از دیگر مشکلات بخش خصوصی در حوزه ورود به صنعت حمل و نقل هوایی است.
همه این ها پارامترهایی هستند که بیم آن می رود تحقق آنها برای سرمایه گذاران بخش خصوصی مهیا نگردد.به عبارت ساده اگر با بی توجهی به ایرلاین مادروضعیف کردن آن ،فضای توسعه و رشد از این شرکت گرفته شودوآسمان ایران از پرواز(هما)بی بهره گردد واز طرفی منافع بخش خصوصی درصنعت هوایی فراهم نگرددو بخش خصوصی نیز دیگر رغبتی برای سرمایه گذاری در این بخش نداشته باشد،کشور با یک بحران جدی روبرو خواهدشد.اتفاقی که باتصمیم به خروج هواپیماهای توپولف ۱۵۴ در دولت قبل رخ دادو برخی ایرلاین ها تا مرزورزشکستگی و خروج از بخش صنعت هوایی نیز پیش رفتند.
برای غرورملی بایدسوبسیدپرداخت
بسیاری از مردم ایران به یاددارند که یکی از وعده های دکترروحانی در جریان رقابت های انتخابات بازگرداندن غرور ملی،بازگرداندن اعتبار به پاسپورت ایرانی و… بود.وعده ای اگرچه با تلاش های صورت گرفته در حوزه دیپلماسی خارجی دولت ،وعده ای دست یافتنی به نظر می رسد.اما بدنه تصمیم گیرنده دولت باید این مهم را همواره مدنظرداشته باشند که نام و پیشنینه برخی سازمان هاو شرکت ها همچون شرکت ملی نفت،هماو… با غرورو تاریخ ایران و ایرانیان گره خورده است .ازاین رو دولت با درنظر گرفتن منافع وامنیت ملی می بایست به طرق مختلف درپی تقویت وحمایت از اینگونه برندها باشد.
درواقع دولتمردان ما باید به این نکته واقف باشند که می بایست برای غرورملی سوبسیدپرداخت کرد.اقدامی که در بسیاری از کشورهای دنیا رخ داده است و کشورهای همسایه نظیرترکیه ،قطر ، امارات و…نیز با الگوبرداری ازآن، ازایرلاین های مادر خود،علی رغم جوان و نوپا بودن نمادی از غرور وافتخار ساخته اند.
*روزنامه نگار
