نباید از سرعت رشد مغز کودک در سال های نخستین زندگی غافل شد
سردبیر
خبرپارسی – مسوول برنامه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، مهمترین دوره زندگی افراد در طول عمر را دوره بین انعقاد نطفه تا هشت سالگی عنوان کرد که رشد و پرورش کودک در این دوره، پایه رشد در آینده است.
به گزارش “وب دا” در شیراز، دکتر “ثریا زحمتکش” افزود: در سه سال نخست زندگی، رشد انسان بسیار سریع و حساسیت نسبت به تأثیرات محیطی نیز از همه دوره‌های دیگر بیشتر است.
او ضمن تاکید بر این موضوع که در سال های نخست زندگی، رشد مغز در بحرانی‌ترین وضعیت بوده و نسبت به تأثیرات خارجی بیشترین حساسیت را دارد، گفت: مغز در این زمان توانمندی بالفعل کم و بالقوه بسیار بالایی دارد.
مسوول برنامه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشتی دانشگاه، مراقبت محبت‌آمیز و آموزش هایی که کودک در سال های اول دریافت می کند یا فقدان این تجربیات اساسی را دارای تأثیرات بلندمدتی بر ذهن کودک برشمرد و اضافه کرد: هرچند که یادگیری در تمام طول زندگی ادامه می یابد، اما در سال های نخستین، مغز انسان با سرعتی که هرگز تکرار نخواهد شد، در حال شکل گیری است.
او در ادامه گفت: پیش از تولد، سلول های مغزی با سرعتی شگفت‌آور تکثیر می شوند، در زمان تولد، نوزاد حدود ۱۰۰ میلیارد سلول مغزی دارد که اغلب آنها به هم متصل نیستند، به عبارتی این سلول ها نمی‌توانند به تنهایی کار کنند و باید در شبکه‌هایی سازمان‌دهی شوند که لازمه آن، وجود تریلیون ها رابط یا سیناپس است و هر سلول عصبی به طور بالقوه می تواند با ۱۵هزار سلول دیگر ارتباط برقرار کند.
تمایلات ما از چه زمانی شکل می گیرند؟
دکتر زحمتکش این رابطه ها را باعث ایجاد آنچه ما “می توانیم انجام دهیم”، آنچه “مایلیم انجام دهیم”، “نحوه تفکر” ما و در واقع آنچه را که “هستیم”، عنوان کرد و ادامه داد: هرچه تعداد این ارتباط ها بیشتر باشد، مغز نیز توانمندتر و کودک، از آینده و عملکرد بهتری برخوردار است.
مسوول برنامه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشتی دانشگاه گفت: دوره‌ای که رابط های مغز با سرعتی انفجاری تکثیر می شوند، با سال های نخست کودکی همزمان است، یعنی با دوره‌ای که کودک در هر لحظه از بیداری، چیزهای تازه‌ای را برای نخستین بار کشف می کند.
نقش تجربه از چه زمانی آغاز می شود؟
او ضمن بیان این مطلب که نقش تجربه در همین زمان ایفا می شود، گفت: هنگامی که در سال های اول، رابطی به دفعات مورد استفاده قرار می گیرد، جنبه همیشگی پیدا می کند، رابط هایی (سیناپس ها) که در نتیجه تکرار تجربیات اولیه به دفعات فعال می شوند، به دائمی شدن متمایل می شوند و سیناپس هایی که به کلی یا به دفعات کافی فعال نشده‌اند، به حذف شدن متمایل می شوند؛ بدین ترتیب، رشد مغزی یک فرایند “استفاده کن یا از دست بده” است.
مسوول برنامه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشتی دانشگاه گفت: بنابراین، بسیار مهم است که کودک فرصت های کافی برای مواجهه، تقلید و درگیر شدن با تنوع گسترده‌ای از فعالیت های برانگیزنده واکنشی داشته باشد و بدین وسیله بتواند یاد بگیرد که از توان های مغزی خود استفاده کند؛ احتمال دارد کودکانی که از این گونه شرایط محروم می شوند، دچار مشکلات شخصیتی، اختلالات روانی، نارسایی‌های ادراکی و مشکلات یادگیری شوند.
نقش امنیت محیط خانواده در رشد کودک
او گفت: خانه و ساکنان آن، همراه با هم، نخستین محیط کودک و بنیان تعامل او با محیط را تشکیل می دهند، کودک باید آزاد بوده و احساس امنیت کند تا بتواند از امکاناتی که محیط برای او فراهم می کند، برخوردار شود.
دکتر زحمتکش تاکید کرد: اهمیت محیط خانوادگی و فضای شاد، محبت و تفاهم، جنبه‌هایی از مراقبت کودکان هستند که به طور سنتی شناخته شده‌اند، برخی از محیط های خانوادگی امن هستند و در آنها کودکان از امنیت و محیطی برخوردارند که برای بزرگ شدن و تعامل با والدین به آن نیاز دارند، اما در برخی خانواده های دیگر نیز اگر چه تضاد و درگیری وجود ندارد، تعامل در درون خانواده به اندازه گروه نخست نیست و دسته سومی از محیط خانوادگی نیز وجود دارد که مشخصه آن تضاد و درگیری دائم در خانواده و محرومیت کامل کودکان از بزرگ شدن با والدین و فرصت های پرورش کامل و هماهنگ است.
