آداب و رسوم مردم شیراز در ماه رمضان؛ از کوفته هلو تا روز والون…
سردبیر
خبر پارسی – آیین های رمضانی شیرازدر حال احتضار هستند و مثل خیلی دیگر از مصادیق فرهنگ عامه مردم شیراز رنگ می بازند.
روزنامه افسانه در رابطه با این موضوع می نویسد: دیگر کمتر کسی در شیراز می داند که «روز والون» چیست یا «جمعه الوداعی» چه زمانی است. با این حال مادربزرگ ها هنوز با زنده نگه داشتن برخی از این آداب و رسوم، آیین های رمضانی مردم شیراز را زنده نگه می دارند؛ در افطاری هایشان کوفته هلو می پزند و نوه ها را به گرفتن روزه «کله گنجشکی» تشویق می کنند. کارهایی که فقط تنفس مصنوعی به آیین های ما است و آن هم بعد از گذر نسلی دیگر از یاد می رود؛ مثل خیلی دیگر از داشته های فرهنگی مان!
آن طور که ابوالقاسم فقیری در کتاب «باورهای سرزمین مادری ام» نوشته است: «شیرازی ها، آخرین جمعه ماه شعبان را کلوخ اندازون می گفتند. در این روز رسم بود که مردم دسته دسته به گردشگاه های اطراف شهر می رفتند و آن روز را با خوشی به شام می رساندند. چون باور دارند که ماه مبارک رمضان، ماه عبادت است و در این ماه تنها باید عبادت کرد.»
این رسم هنوز هم به طور ناخودآگاه در میان شیرازی ها رواج دارد و آنها آخرین جمعه شعبان را به گشت و گذار می پردازند.
رسم دیگر مردم شیراز که هنوز هم تا حدودی پابرجاست «روز والون» است.در شیراز، خانواده هایی که دختری را شوهر داده باشند، در اولین ماه رمضان پس از عروسی، خود را موظف می دانند تا افطاری کاملی به نام «روز والون» تهیه کنند و همراه با گلی برای عروس بفرستند، در شیراز هر نوع هدیه عروس را گلی می گویند.
اما توجه به طبع ها در شیراز چه در ماه رمضان و چه دیگر روزهای سال بسیار مورد توجه است. شیرازی ها
معتقد بودند کسی که از روزه در می آید باید ابتدا یک استکان عرق گل گاوزبان بخورد. چون روزه سرد است و عرق گاوزبان گرم می تواند این سردی را از بین ببرد. غذاهای مخصوص افطار شیراز هم بسیار چشم گیر هستند. در شیراز مردم برای افطار از غذاهای خاصی که فقط مخصوص این ماه است استفاده
می کنند. مثل ترحلوا و زولبیا و بامیه و رنگینک و بعد، به دیدن یکدیگر می روند و این دید و بازدیـد را «ماه رمضانی» می گویند.
رنگینک، ترحلوا، کوفته هلو، کشمش پلو و قنبر پلو خوراکی های ویژه ماه رمضان در شیراز هستند و به طور کلی خوراک هایی در این ماه بیشتر مصرف دارند که چاشنی داشته باشند.
شیرازی ها شب های قدر را بسیار محترم می شمارند و روز شهادت حضرت علی (ع) هم به قبرستان شهر که دار السلام و سفره تربت می گویند رفته و ضمن فاتحه خوانی برای مردگان شان، خیرات و نذری می دهند. امری که دیگر رو به فراموشی است.
مادرانی که می خواهند بچه از شیر بگیرند روز جمعه آخر ماه رمضان چند انار شیرین به مسجد می آورند و سوره مبارکه یاسین می خوانند و به انارها می دمند. انارها را تا زمانی که می خواهند بچه را از شیر بگیرند نگه می دارند و چند روز از آب انار شیرین به طفل می دهند. آنها معتقدند از برکت سوره یاسین و میوه بهشتی انار بچه صبور می شود و بهانه نمی گیرد.
در شیراز به آخرین جمعه ماه مبارک رمضان جمعه الوداعی می گویند. سید احمد وکیلیان در کتاب رمضان در فرهنگ مردم می نویسد: شیرازی ها به آخرین جمعه ماه رمضان «جمعه الوداعی» می گویند. روز جمعه الوداعی مسجد جمعه شیراز بسیار شلوغ و پر جنجال می شود به طوری که داخل تمام شبستان ها، ایوان ها، صحن مسجد حتا دالان ها سجاده پهن است و زنان شهر هرکدام به نیت خاصی از پیش از ظهر و اوایل روز برای گرفتن جای مناسب به مسجد هجوم می آورند. یک دسته برای درست کردن چل بسم الله، جماعتی برای گرفتن دعای کیسه از دست آقا «پیشنماز و امام جماعت مسجد» یک عده برای نوشتن دعای سیاه سرفه روی پوست کدو…
این سخنان وکیلیان مروبط به همین چند سال پیش است اما حالا دیگر خبری از این آداب و رسوم نیست!
روز آخر ماه رمضان هم که می رسید مردم به پشت بام خانه یا خارج از شهر می رفتند تا ماه شوال را رویت کنند و اگر رویت شود فردای آن روز عید فطر خواهد بود. صبح عید فطر همه مردم شیراز به مساجد می روند و نماز مخصوص این روز را می خوانند و افراد خیر صبحانه ای را که شامل نان، پنیر و سبزی است در بین مردم تقسیم می کنند.
