خبر پارسی – صفدر دوام – در بحث اندیشه و روش عرفانى امام خمینى “ره” باید اذعان داشت که ایشان تفکر عرفانى بر اندیشه شان غالب بوده و گواه آن آثار ارجمند امام “ره” در حوزه عرفان است !
کتاب مشهور فصوص الحکم محى الدین ابن عربى از جمله آثار در زمینه عرفان است و به تعبیر علماى عرفان مشکل ترین نیز مى باشد با این حال مرحوم امام تعلیقاتى بر آن نوشته است . اشعار امام “ره” را باید از جمله اشعار شاخص عرفانى و بى پیرایه در حافظه ادب پارسى خواهد بود که از سوى عارفى نه عزلت گزین که سیاستمدار و مبارز تحریر شده است .
روشنگرى اندیشه عرفانى امام “ره” علاوه بر آثار نثر ایشان در اشعار پر نغز نیز می توان پیدا کرد . اساس اندیشه عرفانى را روشنگرى و مقابله با ناهنجارى هاى اجتماعى ، فرهنگى و سیاسى باید قلمداد کرد که این مهم در دوران حیات امام خمینى به وضوح آشکار گردیده است . مقابله با خود پرستى بجاى خدا پرستى ، تکیه بر زهد و ریا براى رسیدن به اهداف دنیوى ، نشنیدن نصیحت عالم بى عمل و … از جمله اندرزهاى کلیدى امام در اشعار وزین است . “”واعظ شهر که از پند خود آزارم داد// از دم رِند مى آلوده مدد کار شدم “” این بیت به که صلابت اشعار عرفانى خواجه شیراز در مقابله با وعظ بى عمل سروده شده از فقیه عارف وسیاستمدار همروزگار ماست .
امام “ره” عرفان را از بزرگانى نظیر ابن عربى و اساتیدى نظیر مرحوم شاه آبادى فرا گرفته اما نکته بارز و منحصر بفرد سیره امام همراه بودن با روزگار و اوضاع اجتماع و بلکه جهان است . بر خلاف دنیا پرستانى که تنها راه رسیدن به مدینه فاضله را تکیه بر درس و قال مدرسه و زهد بى عمل مى دانند اما در اندیشه عرفانى آن بزرگوار همچون بزرگان اندیشه عرفانى نگاهى فراتر دیده می شود : در میخانه گشایید به رویم شب و روز که
من از مسجد و از مدرسه بیزار شدم
رد زهد و ریا همواره از سوى عرفاى تاریخ اسلام در نظم و نثر آشکار است و همواره در سلوک عارفان این قوم قبح خودنمایى در پرستش معشوق لا یزالى گوشزد شده است ! قدرت و ثروت را باید دو هدف مهم تکیه بر زهد عنوان کرد ، که اهل دنیا به فروش آخرت آن را معامله می کنند و سود را از دست مى دهند ! این بیت از غزل ارجمند و مشهور امام “ره” در ادامه ابیات یاد شده چه مومنانه در مقابل اندیشه زهد ریایى قد عَلم کرده است :
جامه ى زهد و ریا کندم و بر تن کردم
خرقه ى پیر خراباتى و هشیار شدم
یا این بیت از سرآغاز غزلى دیگر:
برگیر جام و جامه زهدو ریا درآر
محراب را به شیخ ریا کار واگذار
و در مقابله با یکسو نگرى نیز اینگونه ابیات پیر جماران قابل توجه است : صوفى که از صفا به دلش جلوه اى ندید
جامى از او گرفت که با آن صفا کند
این بیت با ایهام دوباره استنادى بر نگاه واقع بینانه امام “ره” در روشنگرى اندیشه عرفانى و ترویج فرهنگ اسلامى است . زمانى و در اعصار مختلف برخى محافظه کاران دین را تنها با تکیه بر امور واجب و عزلت گزینى تعریف می کردند و برآن اساس خبرى از حال و احوال جامعه خود نمى گرفتند شاید آنها نیز در نثر و نظم هم آثارى شایسته عرفانى براى جامعه خود ارائه داده باشند اما نکته بارز شخصیت بنیانگذار فقید جمهورى اسلامى ایران اندیشه فقهى و عرفانى همراه با حضور میدانى در عرصه تحولات عمیق در عصر حاضر مى باشد ! درآستانه ماه مبارک رمضان که خود نقطه عطف راز هستى عارفانه است روح آن بزرگوار و همه سالکان راه حق و حقیقت قرین رحمت الهى باد .
صفدر دوام – شیراز ١۴ خرداد ١٣٩۵
